Ξεκινώντας, το όνομα ‘Σπάρτη,’ όπως το γνωρίζουμε σήμερα, αποτελεί για την ακρίβεια την Ιωνική απόδοση του ονόματος (προφερόμενο ως ‘Σπάρτε’) ενώ η κανονική του Δωρική μορφή ήταν ‘Σπάρτα,’ πιθανώς με ισοτονισμένες συλλαβές (το δεύτερο ‘α’ δείχνει να είναι μακρό).
Το όνομα, προφανώς, αναφερόταν στο κύριο σύμπλεγμα οικισμών που βρισκόταν στις όχθες του ποταμού Ευρώτα και όπως συμβαίνει με τη συντριπτική πλειοψηφία των Δωρικών ονομάτων/λέξεων αυτά προέρχονται αυτούσια από ή είναι εξαιρετικά όμοια με τα ‘Λελεγικά’ Δωρικά.
Άλλωστε, οι αυθεντικοί Δωριείς ήταν Λέλεγες (Λούβιοι ομιλητές) και ήταν ακριβέστερα οι πρώην Εστιαίοι που κατοικούσαν στην περιοχή της Δωριδας με καταγωγή από την Ανατολία. Ο Σπαρτιάτης ποιητής Τυρταίος αναφέρει, ως απόδειξη, ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Σπάρτης ήρθαν από την Πίνδο, που ήταν μία από τις τέσσερεις πόλεις της τετράπολης της Δωρίδας.
Αν και οι κάτοικοι της Δωρίδας ονομάζονταν Δωριείς, ως ‘λαμβάνοντες το δώρο’ της περιοχής αυτής από τον Αλκαίο, αυτοί που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν αργότερα στη Λακωνία αντιθέτως ονομαζόντουσαν Λέλεγες (που σημαίνει κάτι ως ‘ξένοι’) από το όνομα του πρώτου βασιλιά της Σπάρτης Λέλεξ.
Κατ’αντιστοχία, η Λακωνία δεν ονομαζόταν ακόμη έτσι αλλά Λελεγία κατά την πορεία της πρώτης ουσιαστικής δυναστείας της Σπάρτης που κάλυψε περίπου τα πρώτα τρία τέταρτα του 16ου αιώνα π.Χ.
Η αρχαία πόλη πήρε το πιο γνωστό όνομά της από την Σπάρτα που ήταν κόρη του βασιλιά Ευρώτα (Εουρώτα για τους Έλληνες, όνομα που δείχνει ανατολίτικη προέλευση) που με τη σειρά του ήταν έγγονός του Λέλεξ, και συνεπώς και οι δυο με τη σειρά τους Λέλεγες και τα ονόματά τους Λελεγικά (Λούβια) – στην Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου, ο Ευρώτας περιγράφεται ως γιος του Λέλεξ ωστόσο.
Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι υπάρχει πόλη στην Τουρκία (Ανατολία) που ονομάζεται Ισπάρτα στα τούρκικα αλλά το αρχαίο όνομά της ήταν Σπάρτα, η οποία βρισκόταν στην αρχαία Πισιδία, και που ως πρώτοι κάτοικοί της αναφέρονται οι Ρωμαίοι. Το όνομα, ωστόσο, σίγουρα δεν είναι λατινικό που σημαίνει ότι αυτοί προφανώς υιοθέτησαν το πρωτύτερο όνομα της περιοχής (ή πρωτύτερης εγκαταλελειμένης πόλης).
Στη αρχαία γλώσσα των Λυκίων, γειτόνων της Πισιδίας, υπήρχαν επίσης τα ενδιαφέροντα ονόματα ‘Sppartaze’ (με δύο ‘π’), που σημαίνει κάτοικος της Σπάρτης, και ‘Sppartalija,’ χώρα της Σπάρτης, που πολύ πιθανώς αναφέρονταν σε αυτή τη Σπάρτη (Πισιδία) και που δείχνει ότι ήταν πολύ παλιότερη από την εποχή των Ρωμαίων.
Γυρίζοντας στη Σπάρτα, κόρη του Ευρώτα, αυτή παντρεύτηκε τον Λακεδαίμονα που φέρεται ως ξένος και ο οποίος έγινε έτσι ο νέος βασιλιάς της πόλης που εγκαθίδρυσε την δεύτερη βασιλική της δυναστεία.
Το από που προερχόταν δεν είναι ξεκάθαρο, εν τούτοις το δεύτερο συνθετικό ‘-δαίμων’ (που σημαίνει πιθανώς κάτι ως ‘αυτός που διαιρεί’) έχει περσική ρίζα, αλλά το όνομά του έχει την ίδια ρίζα με το ‘Λάκ-ωνες’ που είναι προ-ελληνικό.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι δεν είναι η πρώτη λέξη ή όνομα που συναντάται στα λακωνικά που φαίνεται να έχει περσική ρίζα/προέλευση, κάτι που έχει ενδιαφέρον. Φέρεται ως γιος του Ζευς, που στην περίπτωση της Σπάρτης ήταν ο Αιγύπτιος Άμουν, και η περίοδος αφιξής του συμπίπτει ουσιαστικά με την απώθηση των Υξώς από την Αίγυπτο, από τους οποίους πολύ πιθανώς προέρχονται οι Δαναοί.
Αν και ο Ζευς εδώ θα μπορούσε να είναι κάλλιστα ένας βασιλιάς-θεός από την Ανατολή καθώς ως μητέρα του Λακεδαίμονα φέρεται η Ταϋγέτη (Ταουγκέτε στα ελληνικά), της οποίας το όνομα δεν έχει γνωστή ετυμολογία αλλά αφενός ήταν μία από τις Πλειάδες (νύμφες), οντότητες που έχουν έρθει από την Ανατολία και τη Θράκη, και αφετέρου σύντροφος της Άρτεμης, θεάς που προέρχεται από τη Λυδία – αν και το Άρτεμη είναι μάλλον επίθετο (τίτλος) και όχι θεώνυμο (όνομα θεάς), όπως και φρυγικό ως όνομα σε προέλευση.
Το ποια είναι η σημασία του Σπάρτα είναι αμφίβολο και μία εκδοχή το συνδέει με το ‘σπαρτός’ που σήμαινε ‘σχοινί/σπάγκος’ αλλά το δεύτερο μπορεί να σημαίνει και ‘κάποιος που έχει σπαρθεί,’ κάτι που αφορούσε τους αυτόχθονες (αυτοί που γεννιούνταν από τη γη).
Ενδιαφέρον εδώ έχει το όνομα Σπάρτακος, το οποίο είναι Θρακικό, που προέρχεται από μια προηγούμενη μορφή ως ‘Σπαράτακος’ όπου το ‘Σπαράτα-‘ (συντετμημένο ως ‘Σπάρτα-‘) σημαίνει ‘δόρυ.’
Στην οποία περίπτωση το όνομα Ταου-γκέτε (Ταϋγέτη) θα μπορούσε να συσχετιστεί με τους Γκέτες, ένα από τα κύρια Θρακικά φύλα, ενώ η Άρτεμη (με την οποία συνδεόταν) ήταν μία από τις τρεις θεότητες των Θρακών – και που ο Ζευς σε αυτή την περίπτωση θα ήταν πιθανώς ο Ζντις (Βάκχος).
Οι Θράκες, παρεπιπτόντως, προερχόντουσαν από την περιοχή του Δούναβη αλλά και ακόμη βορειότερα γύρω από την σημερινή Ουκρανία. Από αυτή την τελευταία περιοχή δείχνει να έχει προέλευση και η πανάρχαια κουλτούρα των ‘Ενσύρματων σκευών’ (Corded Ware Culture), που εδώ ταιριάζει σε σχέση και με την πρώτη υποθετική σημασία του Σπάρτα (σχοινί).
Να σημειωθεί ότι η Ταϋγέτη φαίνεται ότι είχε και ένα δεύτερο όνομα ως ‘Σπάρτα’ και η ίδια ενώ και η παρουσία Θρακών φαίνεται να υπάρχει στην περιοχή σε αυτή την εποχή στα μέσα της δεύτερης χιλιετερίδας π.Χ.
Τέλος, να αναφέρω εδώ και τη φρυγική λέξη ‘ΣΠΕΡΕΤΑ’ (είχαν μόνο κεφαλαία γράμματα) που σημαίνει ‘σπόροι’ και που έρχεται σε σχέση με το Σπάρτα σε ό,τι αφορά την υποθετική δεύτερη σημασία του.
Breaking through History 