Όταν σκέφτεστε την Αίγυπτο, ποιο είναι το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό σας; Αντιλαμβάνομαι, για τη μεγάλη πλειοψηφία, αυτό θα ήταν το Συγκρότημα των Πυραμίδων της Γκίζας, ή Νεκρόπολη της Γκίζας, και αυτό το αινιγματικό μονολιθικό άγαλμα της Μεγάλης Σφίγγας που βρίσκεται μπροστά τους επάνω στο Οροπέδιο της Γκίζας στη δυτική όχθη του Νείλου ατενίζοντας την ανατολή.
Αλλά τι ήταν η Σφίγγα κατά πρώτο λόγο και τι σκοπό(-ους) εξυπηρετούσε; Ξεκινώντας, δεδομένου ότι η mainstream Αιγυπτιολογία θεωρεί ότι κτίστηκε κατά την εποχή του Φαραώ Khafre (Χέφρην) (γύρω στο 2603 με 2578 π.Χ. ή γύρω στο 2558 με 2532 π.Χ.), το όνομα που η ίδια και ο Ναός της Σφίγγας είχε κατά το Παλαιό Βασίλειο είναι άγνωστο.
Προχωρώντας, αυτό εμφανίζεται ως Hor-em-Akhet (Ώρος (θεός Horus) -στον-Ορίζοντα ή Χάρμακις στην Κοινή, μία άποψη του θεού Ώρου) κατά το Μέσο Βασίλειο, επιβεβαιωμένο ως τέτοιο στην Στήλη των Ονείρων του Φαραώ Thutmose IV (πρώιμος 14ος αιώνας π.Χ.).
Το όνομα Σφίγγα εμφανίστηκε στην Κλασσική Εποχή και ήταν ίσως ελληνικό σε ρίζα ερμηνευόμενο από πολλούς σήμερα ως ‘σφίγγουσα’ από το ρήμα ‘σφίγγω.’ Ωστόσο, μπορεί πολύ πιθανότερα να αποτελεί αντιθέτως μια παρεφθαρμένη ελληνική/κοινή μορφή του αιγυπτιακού ‘Shesep Ankh’ που σημαίνει ‘Ζωντανή Εικόνα,’ με το Ankh να αποτελεί επίσης ένα ιερογλυφικό σύμβολο που που σημαίνει ‘ζωή.’
Το δεύτερο έχει πολύ περισσότερο νόημα καθώς οι σφίγγες θεωρούνταν πνευματικοί φύλακες με φοβερή δύναμη σε ναούς και ιερά μέρη, περάσματα ή ακόμη και ταφικούς χώρους στην αρχαία Αίγυπτο και έτσι πολλοί Φαραώ είχαν τα προσωπά τους αποτυπωμένα στην κορυφή αγαλμάτων φρουρών, φέροντας ένα κάλυμμα κεφαλής επίσης, για να επιδεικνύουν μια στενή σχέση με την ισχυρή ηλιακή θεότητα της Sekhmet, που είχε σώμα λιονταριού.
Οι Σφίγγες ήταν μυθικά πλάσματα που είχαν το σώμα λιονταριού και το κεφάλι ενός ανθρώπου, συνήθως άντρα αλλά θα μπορούσε να είναι και γυναίκα όπως αποδεικνύεται από τη Σφίγγα της Hatshepsut (που στεγάζεται στο Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη), που επίσης απέκτησαν τα φτερά του γερακιού καθώς η κουλτούρα τους εξαπλώθηκε στην κοντινή Φοινίκη και την Ασία.
Η γενική συναίνεση μεταξύ των Αιγυπτιολόγων είναι ότι η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας φέρει ομοιότητα με τον Φαραώ Khafre και θεωρούν ότι κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του που διήρκησε γύρω στα 26 χρόνια ((γύρω στο .2603 – 2578 π.Χ. ή γύρω στο.2558 – 2532 π.Χ.), μολονότι ο Μανέθων (Manetho) μιλά για μια πολύ μεγαλύτερη των 66 χρόνων ενώ ο Ηρόδοτος και ο Διόδωρος ο Σικελός συμφωνούν στο σχετικά μικρότερο διάστημα των 56 χρόνων.
Ωστόσο, όπως ο Selim Hassan (Καθηγητής Αιγυπτιολογίας, Πανεπιστήμιο του Κάιρο) επισήμανε, “Λαμβάνοντας τα πάντα υπόψη, φαίνεται ότι πρέπει να πιστώσουμε την ανέγερση αυτού, του πιο όμορφου αγάλματος του κόσμου, στον Khafre, αλλά πάντα με αυτή την επιφύλαξη` ότι δεν υπάρχει η παραμικρή επιγραφή της εποχής που να συνδέει τη Σφίγγα με τον Khafre.”
Παρ’όλα αυτά, η Καταλογική Στήλη (που εκτιμάται να δημιουργήθηκε κατά την 26η Δυναστεία), η οποία ξεθάφτηκε από τον Auguste Mariette γύρω στο 1857, αναφέρει ότι ο πατέρας του Khafre που ήταν ο Φαραώ Khufu (ή Cheops – Χέοπας) τυχαία βρήκε τη Μεγάλη Πυραμίδα που ήταν θαμμένη στην άμμο, υποδεικνύοντας ότι αυτή κατασκευάστηκε σημαντικά νωρίτερα μέσα στο χρόνο αντιθέτως.
Αν και η πλειοψηφία των Αιγυπτιολόγων αμφισβητούν την εγκυρότητά της ως πλαστή, συγκεκριμένα γεγονότα που αναφέρονται σε αυτή δείχνουν να είναι ακριβή αντιθέτως σαν να τους αμφισβητούν από την άλλη πλευρά. Περαιτέρω, ο Gaston Maspero (19ος αιώνας) συμπέρανε ότι η παρουσία του καρτούς του Khafre υποδείκνυε ότι αυτός ήταν υπεύθυνος για την ανασκαφή της Σφίγγας, που συνεπώς προηγούταν χρονικά αυτού και πιθανώς όλης της Δυναστείας του.
Ας σημειωθεί ότι τόσο η Καταλογική όσο και η Ονειρική Στήλη (γύρω στο 1401 π.Χ.) παρουσιάζουν δύο Σφίγγες παρά μόνο μία να στέκονται στο Οροπέδιο της Γκίζας παρεπιπτόντως.
Ένα επιπλέον μυστήριο στην όλη υπόθεση είναι ότι δεν υπάρχει κανένα αρχείο σχετικά με την κατασκευή της Σφίγγας απολύτως, μολονότι υπάρχουν επιγραφές σχετικά με την κατασκευή του συγκροτήματος των πυραμίδων, ενώ οι αρχαίοι Αιγύπτιοι φημιζόντουσαν για τo σχολαστικό τρόπο με τον οποίο κατέγραφαν τα οικοδομικά προγράμματα και έργα.
Κάποιοι ‘περιθωριακοί’ Αιγυπτιολόγοι υποστηρίζουν ότι το πρόσωπο στη Μεγάλη Σφίγγα στην πραγματικότητα δεν είναι του Khafre και ο δικανικός αξιωματικός Ντεντέκτιβ Frank Domingo, που μισθώθηκε από τον Δόκτωρα Robert M. Schoch και τον Αιγυπτιολόγο John Anthony West, συμπέρανε ότι τα παραγόμενα προφίλ του προσώπου επάνω στη Μεγάλη Σφίγγα και ενός αγάλματος του Khafre δεν ταιριάζουν.
Η Σφίγγα, δυστυχώς, έχει χάσει τη μύτη της το οποίο αποδίδεται από κάποιους σε μπάλες κανονιών από τους στρατιώτες του Ναπολέοντα που τη χρησιμοποιούσαν ως στόχο για εξάσκηση, μολονότι σχέδια του Frederic Louis Norden δεκαετίες νωρίτερα δείχνουν τη μύτη να απουσιάζει ήδη, και κατά άλλους στους Mamluks, ένα μεσαιωνικό Ισλαμικό Καλιφάτο και μετέπειτα Σουλτανάτο που εκτείνεται μεταξύ του 1250 και 1517 μ.Χ., ως αποτέλεσμα εικονοκλαστικών επιθέσεων σε μνημεία.
Αυτή (η Σφίγγα) εμφανώς έφερε και ένα εθιμοτυπικό φαραονικό γένι που ήταν πιθανώς μια κατοπινή προσθήκη που τώρα έχει χαθεί επίσης.
Υπάρχει μια μοναδική (θηλυκή) Σφίγγα που αναφέρεται στη λεγόμενη ελληνική μυθολογία, αποκαλούμενη ως ‘Φιξ’ από τον Ησίοδο, η οποία φρουρούσε την είσοδο προς τις αρχαίες Θήβες στη Βοιωτία, οι οποίες ιδρυθηκαν από το Φοίνικα Κάδμο και πήραν το όνομα της αντίστοιχης Αιγυπτιακής πόλης ως τιμή στον πατέρα του Αγένορα, και που ρωτούσε τους διερχόμενους γρίφους τους οποίους έπρεπε να απαντήσουν διαφορετικά το τίμημα θα μπορούσε να είναι η ίδια τους η ζωή.
Η Φιξ στην πραγματικότητα καλέσθηκε πιο πιθανώς από την Ήρα από την μακρινή της πατρίδα την Αιθιοπία (νομίζω ότι ο Ηρόδοτος αναφέρει την Αίγυπτο σε αυτό το ζήτημα), σύμφωνα με το θρύλο, ως μια μορφή τιμωρίας για τις Θήβες μέχρι που τελικά νικηθηκε από τον Οιδίποδα, που απάντησε το γρίφο, προς το θάνατό της.
Ο Ρωμαίος Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23 ή 24 με 79 μ.Χ.) ανέφερε ότι η Αιθιοπια παρήγαγε πολλές σφίγγες με σκούρα μαλλιά και στήθη το οποίο υποστηρίζεται από αρχαιολογικά ευρήματα.
Breaking through History 