Although rather largely unknown today, Ipy was a very ancient Egyptian goddess that appeared to be held in high esteem and prominence in Upper Egypt with her cult carrying particular weight in the Theban realm.
So much so that she was directly associated by name with both major temple complexes of Karnak, known as ‘Ipet-Isut’ (likely spelling ‘Sacred place of Ipet’), and Luxor, called ‘Ipet Resyt’ (meaning ‘the ‘Sanctuary of Ipet’)(1).
Further known as Opet or Apet, her cult is attested as early as the Pyramid era and the Old Kingdom regarded as protector of the Pharaoh oneself as well as the very mother of Osiris in the Theban theology.
She was usually portrayed as a hippopotamus but could also be depicted as a blend of hippo, crocodile, lion and human – maybe hinting at her being a shape-shifter…? – while holding the Ankh (symbol of life).
On top of that, she can be further seen holding a symbol reminiscent of the Tyet, also known as the Knot of Isis, but without the arms. The latter symbol is attested considerably before Isis herself so it may have not been originally attached to her.
Consequently, could have Ipy shaped a forerunner of Isis, consort and sister of Osiris, as well as potentially been linked to the underworld?
For that matter, her name might as well suggest itself as a likely root of the word ‘hippo.’
Όταν σκέφτεστε την Αίγυπτο, ποιο είναι το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό σας; Αντιλαμβάνομαι, για τη μεγάλη πλειοψηφία, αυτό θα ήταν το Συγκρότημα των Πυραμίδων της Γκίζας, ή Νεκρόπολη της Γκίζας, και αυτό το αινιγματικό μονολιθικό άγαλμα της Μεγάλης Σφίγγας που βρίσκεται μπροστά τους επάνω στο Οροπέδιο της Γκίζας στη δυτική όχθη του Νείλου ατενίζοντας την ανατολή.
Αλλά τι ήταν η Σφίγγα κατά πρώτο λόγο και τι σκοπό(-ους) εξυπηρετούσε; Ξεκινώντας, δεδομένου ότι η mainstream Αιγυπτιολογία θεωρεί ότι κτίστηκε κατά την εποχή του Φαραώ Khafre (Χέφρην) (γύρω στο 2603 με 2578 π.Χ. ή γύρω στο 2558 με 2532 π.Χ.), το όνομα που η ίδια και ο Ναός της Σφίγγας είχε κατά το Παλαιό Βασίλειο είναι άγνωστο.
Προχωρώντας, αυτό εμφανίζεται ως Hor-em-Akhet (Ώρος (θεός Horus) -στον-Ορίζοντα ή Χάρμακις στην Κοινή, μία άποψη του θεού Ώρου) κατά το Μέσο Βασίλειο, επιβεβαιωμένο ως τέτοιο στην Στήλη των Ονείρων του Φαραώ Thutmose IV (πρώιμος 14ος αιώνας π.Χ.).
Το όνομα Σφίγγα εμφανίστηκε στην Κλασσική Εποχή και ήταν ίσως ελληνικό σε ρίζα ερμηνευόμενο από πολλούς σήμερα ως ‘σφίγγουσα’ από το ρήμα ‘σφίγγω.’ Ωστόσο, μπορεί πολύ πιθανότερα να αποτελεί αντιθέτως μια παρεφθαρμένη ελληνική/κοινή μορφή του αιγυπτιακού ‘Shesep Ankh’ που σημαίνει ‘Ζωντανή Εικόνα,’ με το Ankh να αποτελεί επίσης ένα ιερογλυφικό σύμβολο που που σημαίνει ‘ζωή.’
Το δεύτερο έχει πολύ περισσότερο νόημα καθώς οι σφίγγες θεωρούνταν πνευματικοί φύλακες με φοβερή δύναμη σε ναούς και ιερά μέρη, περάσματα ή ακόμη και ταφικούς χώρους στην αρχαία Αίγυπτο και έτσι πολλοί Φαραώ είχαν τα προσωπά τους αποτυπωμένα στην κορυφή αγαλμάτων φρουρών, φέροντας ένα κάλυμμα κεφαλής επίσης, για να επιδεικνύουν μια στενή σχέση με την ισχυρή ηλιακή θεότητα της Sekhmet, που είχε σώμα λιονταριού.
Οι Σφίγγες ήταν μυθικά πλάσματα που είχαν το σώμα λιονταριού και το κεφάλι ενός ανθρώπου, συνήθως άντρα αλλά θα μπορούσε να είναι και γυναίκα όπως αποδεικνύεται από τη Σφίγγα της Hatshepsut (που στεγάζεται στο Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη), που επίσης απέκτησαν τα φτερά του γερακιού καθώς η κουλτούρα τους εξαπλώθηκε στην κοντινή Φοινίκη και την Ασία.
Η γενική συναίνεση μεταξύ των Αιγυπτιολόγων είναι ότι η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας φέρει ομοιότητα με τον Φαραώ Khafre και θεωρούν ότι κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του που διήρκησε γύρω στα 26 χρόνια ((γύρω στο .2603 – 2578 π.Χ. ή γύρω στο.2558 – 2532 π.Χ.), μολονότι ο Μανέθων (Manetho) μιλά για μια πολύ μεγαλύτερη των 66 χρόνων ενώ ο Ηρόδοτος και ο Διόδωρος ο Σικελός συμφωνούν στο σχετικά μικρότερο διάστημα των 56 χρόνων.
Ωστόσο, όπως ο Selim Hassan (Καθηγητής Αιγυπτιολογίας, Πανεπιστήμιο του Κάιρο) επισήμανε, “Λαμβάνοντας τα πάντα υπόψη, φαίνεται ότι πρέπει να πιστώσουμε την ανέγερση αυτού, του πιο όμορφου αγάλματος του κόσμου, στον Khafre, αλλά πάντα με αυτή την επιφύλαξη` ότι δεν υπάρχει η παραμικρή επιγραφή της εποχής που να συνδέει τη Σφίγγα με τον Khafre.”
Παρ’όλα αυτά, η Καταλογική Στήλη (που εκτιμάται να δημιουργήθηκε κατά την 26η Δυναστεία), η οποία ξεθάφτηκε από τον Auguste Mariette γύρω στο 1857, αναφέρει ότι ο πατέρας του Khafre που ήταν ο Φαραώ Khufu (ή Cheops – Χέοπας) τυχαία βρήκε τη Μεγάλη Πυραμίδα που ήταν θαμμένη στην άμμο, υποδεικνύοντας ότι αυτή κατασκευάστηκε σημαντικά νωρίτερα μέσα στο χρόνο αντιθέτως.
Αν και η πλειοψηφία των Αιγυπτιολόγων αμφισβητούν την εγκυρότητά της ως πλαστή, συγκεκριμένα γεγονότα που αναφέρονται σε αυτή δείχνουν να είναι ακριβή αντιθέτως σαν να τους αμφισβητούν από την άλλη πλευρά. Περαιτέρω, ο Gaston Maspero (19ος αιώνας) συμπέρανε ότι η παρουσία του καρτούς του Khafre υποδείκνυε ότι αυτός ήταν υπεύθυνος για την ανασκαφή της Σφίγγας, που συνεπώς προηγούταν χρονικά αυτού και πιθανώς όλης της Δυναστείας του.
Ας σημειωθεί ότι τόσο η Καταλογική όσο και η Ονειρική Στήλη (γύρω στο 1401 π.Χ.) παρουσιάζουν δύο Σφίγγες παρά μόνο μία να στέκονται στο Οροπέδιο της Γκίζας παρεπιπτόντως.
Ένα επιπλέον μυστήριο στην όλη υπόθεση είναι ότι δεν υπάρχει κανένα αρχείο σχετικά με την κατασκευή της Σφίγγας απολύτως, μολονότι υπάρχουν επιγραφές σχετικά με την κατασκευή του συγκροτήματος των πυραμίδων, ενώ οι αρχαίοι Αιγύπτιοι φημιζόντουσαν για τo σχολαστικό τρόπο με τον οποίο κατέγραφαν τα οικοδομικά προγράμματα και έργα.
Κάποιοι ‘περιθωριακοί’ Αιγυπτιολόγοι υποστηρίζουν ότι το πρόσωπο στη Μεγάλη Σφίγγα στην πραγματικότητα δεν είναι του Khafre και ο δικανικός αξιωματικός Ντεντέκτιβ Frank Domingo, που μισθώθηκε από τον Δόκτωρα Robert M. Schoch και τον Αιγυπτιολόγο John Anthony West, συμπέρανε ότι τα παραγόμενα προφίλ του προσώπου επάνω στη Μεγάλη Σφίγγα και ενός αγάλματος του Khafre δεν ταιριάζουν.
Η Σφίγγα, δυστυχώς, έχει χάσει τη μύτη της το οποίο αποδίδεται από κάποιους σε μπάλες κανονιών από τους στρατιώτες του Ναπολέοντα που τη χρησιμοποιούσαν ως στόχο για εξάσκηση, μολονότι σχέδια του Frederic Louis Norden δεκαετίες νωρίτερα δείχνουν τη μύτη να απουσιάζει ήδη, και κατά άλλους στους Mamluks, ένα μεσαιωνικό Ισλαμικό Καλιφάτο και μετέπειτα Σουλτανάτο που εκτείνεται μεταξύ του 1250 και 1517 μ.Χ., ως αποτέλεσμα εικονοκλαστικών επιθέσεων σε μνημεία.
Αυτή (η Σφίγγα) εμφανώς έφερε και ένα εθιμοτυπικό φαραονικό γένι που ήταν πιθανώς μια κατοπινή προσθήκη που τώρα έχει χαθεί επίσης.
Υπάρχει μια μοναδική (θηλυκή) Σφίγγα που αναφέρεται στη λεγόμενη ελληνική μυθολογία, αποκαλούμενη ως ‘Φιξ’ από τον Ησίοδο, η οποία φρουρούσε την είσοδο προς τις αρχαίες Θήβες στη Βοιωτία, οι οποίες ιδρυθηκαν από το Φοίνικα Κάδμο και πήραν το όνομα της αντίστοιχης Αιγυπτιακής πόλης ως τιμή στον πατέρα του Αγένορα, και που ρωτούσε τους διερχόμενους γρίφους τους οποίους έπρεπε να απαντήσουν διαφορετικά το τίμημα θα μπορούσε να είναι η ίδια τους η ζωή.
Η Φιξ στην πραγματικότητα καλέσθηκε πιο πιθανώς από την Ήρα από την μακρινή της πατρίδα την Αιθιοπία (νομίζω ότι ο Ηρόδοτος αναφέρει την Αίγυπτο σε αυτό το ζήτημα), σύμφωνα με το θρύλο, ως μια μορφή τιμωρίας για τις Θήβες μέχρι που τελικά νικηθηκε από τον Οιδίποδα, που απάντησε το γρίφο, προς το θάνατό της.
Ο Ρωμαίος Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23 ή 24 με 79 μ.Χ.) ανέφερε ότι η Αιθιοπια παρήγαγε πολλές σφίγγες με σκούρα μαλλιά και στήθη το οποίο υποστηρίζεται από αρχαιολογικά ευρήματα.
When you think of Egypt, what is the first thing that comes to your mind? I gather, for the vast majority, that would be the Giza Pyramid Complex, or the Giza Necropolis, and that enigmatic monolithic statue of the Great Sphinx that lies before them on the Giza Plateau on the west bank of the Nile, facing east.
But what was the Sphinx in the first place and what purpose(s) did it serve? To begin with, given that mainstream Egyptology has it as built in the time of Pharaoh Khafre (c.2603-2578 BC or c.2558 – 2532 BC), the name itself and the Sphinx Temple held during the Old Kingdom is unknown.
Moving on, it appears as Hor-em-Akhet (Horus-of-the-Horizon or Harmachis in Koini (Common), an aspect of god Horus) through the New Kingdom, attested as such in the Dream Stele that was erected between the front paws of the Great Sphinx by Pharaoh Thutmose IV in the first year of his reign (early 14th century BC).
The name Sphinx emerged in the Classical Era and was Hellenic in origin interpreted by many as ‘squeezing’ out of the verb ‘σφίγγω’ (sphingo, squeeze, clench). Nevertheless, it may instead be likelier a Hellenic/Koini corrupted form of the Egyptian ‘Shezep Ankh’ that means ‘living image,’ with Ankh also a hieroglyphic symbol that means ‘life.’
The latter makes far more sense since sphinxes were regarded as spiritual guardians of ferocious strength to temples and sacred places, passageways or even burial places in ancient Egypt so many Pharaohs had their heads carved on top of guardian statues, bearing a headdress as well, to demonstrate a close relationship to powerful solar deity Sekhmet, who had the body of a lioness.
Sphinxes were mythical creatures that had the body of a lion and the head of a human, usually male but could also be female as evidenced by the Sphinx of Hatshepsut (housed in the Metropolitan Museum of Art, New York), that also acquired the wings of a falcon as their culture spread east into nearby Phoenicia and Asia.
The Dream Stele erected between the front paws of the Great Sphinx by Pharah Thutmose IV in the first year of his reign.
The general consensus among Egyptologists is that the Great Sphinx of Giza bears semblance to Pharaoh Khafre and reckon that it was constructed during his reign of about 26 years (c.2603 – 2578 BC or c.2558 – 2532 BC), although Manetho talks of a far longer 66 years with both Herodotus and Diodorus Siculus settling on a little shorter 56 years.
Yet, as Selim Hassan (Professor of Egyptology, University of Cairo) pointed out, “Taking all things into consideration, it seems that we must give the credit of erecting this, the world’s most wonderful statue, to Khafre, but always with this reservation: that there is not one single contemporary inscription which connects the Sphinx with Khafre.”
Nevertheless, the Inventory Stela (estimated to have been fashioned in the 26th dynasty), unearthed by Auguste Mariette in around 1857, relates that Khafre’s father Pharaoh Khufu (or Cheops) came upon the Great Sphinx that was buried in the sand, suggesting that it was constructed in a considerably earlier time instead.
Although the majority of Egyptologists dispute its validity as fake, certain facts mentioned thereon it seem to be accurate instead as if to dispute them the other way round. Moreover, Gaston Maspero (19th century) concluded that the presence of the cartouche of Khafre indicated that he was responsible for the excavation of the Sphinx, which therefore predated him and possibly his whole line (dynasty).
Let there be noted that both the Inventory and the Dream Stela (c.1401 BC) indicate two sphinxes rather than one standing on the Giza Plateau for that matter.
A further mystery in the whole case is that there is no record over the construction of the Great Sphinx whatsoever, even though there are inscriptions over the construction of the whole pyramid complex, where ancient Egyptians are renowned over the meticulous way they recorded building projects.
Some ‘fringe’ Egyptologists retain that the face on the Great Sphinx isn’t actually Khafre’s and forensic officer Det. Frank Domingo, hired by Dr. Robert M. Schoch and Egyptologist John Anthony West, concluded that generated profiles of the face on the Great Sphinx and a statue of Khafre don’t match come to that.
The Sphinx, unfortunately, misses its nose which is attributed by some to cannonballs fired by troops of Napoleon using it for target practice, though drawings by Frederic Louis Norden decades earlier show it already missing, and by others to the Mamluks, a Muslim medieval caliphate and later Sultanate that spanned between around 1250 and 1517 AD, as a result of iconoclastic attacks to monuments.
It also apparently bore a ceremonial pharaonic beard that was possibly a later addition that now is lost as well.
There is a single (female) sphinx mentioned in the so-called Greek mythology, called ‘Phix’ by Hesiod, that was guarding the entrance to the ancient Thebes in Boeotia, founded by Phoenician Cadmus and named after its Egyptian counterpart in honour of his father Agenor, asking passers-by a riddle that they had to answer otherwise the forfeit would be their very life.
The Phix was actually summoned more likely by Hera from her distant homeland in Aethiopia (I think Herodotus mentions Egypt for that matter), according to the legend, by means of punishment on Thebes until she was eventually bested by Oedipus, who answered the riddle, to her own death.
Roman Pliny the Elder (23 or 24 to 79 AD) says that Aethiopia produced plenty of sphinxes with brown hair and breasts which is supported by archaeological findings.
Breaking through History 