Οι Σελοί και η λατρεία του Δωδωναίου Ζευς

Σε αντίθεση με ό,τι αυθαίρετο έχει αρχίσει να εμφανίζεται σε πρόσφατα χρόνια, οι Σελοί ήταν μια τάξη ιερέων, όπως αναφέρει και ο Όμηρος άλλωστε, που από ό,τι φανερώνει το όνομά τους (που γράφεται με ένα ‘-λ-‘ και όχι δύο) ήταν αφιερωμένοι στη λατρεία του Ήλιου ενώ δεν αποτελούσαν αντιθέτως καμία φυλή.

Ο Όμηρος τους αναφέρει ανάμεσα σε αυτούς που κατοικούσαν στην περιοχή της Ηπείρου, μεταξύ της Δωδώνης και του ποταμού Αχελώου, άλλωστε και όχι ανάμεσα σε αυτούς που πολέμησαν ως σύμμαχοι των Αχαιών/Δαναών⁽¹⁾ στην εκστρατεία τους ενάντια στην Τροία.

Η όλη σύγχυση σίγουρα προέρχεται από την αναφορά στον Κατάλογο Πλοίων της Ιλιάδας περί της συμμετοχής της Δωδώνας της Θεσσαλίας, και όχι της Ηπείρου που ήταν αποικία τους, που ανήκε στο ιλλυρικό φύλο των Περαιβών εκείνη την εποχή ανάμεσα στους συμμάχους.

Ετυμολογία του ονόματος

Το όνομά τους προφανώς αποτελεί συντόμευση που προέρχεται από μια προηγούμενη μορφή ως Se(h₂ue)l-oi από το Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκό Seh₂u-el, με αντίστοιχο θηλυκό ως Seh₂ul (θεά του ήλιου), που είναι μια πανάρχαια θεότητα του Ήλιου από την Ανατολή.

Αυτό το ‘h₂’ που εμφανίζεται παραπάνω είναι ένα γλωσσικό πρότυπο που συνήθως εκφράζεται ως δασυνόμενο ‘χ’ αλλά κάποιες φορές, και ίσως πιθανό σε αυτή την περίπτωση, με τον ήχο του διγάμματος (F) – οπότε θα προφερόταν λογικά ως Σε(χουε)λοί ή Σε(γουε)λοί αντίστοιχα.

Άλλωστε, τo Seh₂u-el αποτελεί, διαμέσου της λεξικής ρίζας ‘(h)wil-/(h)wel-‘ (ίδια προφορά ως ‘(χ)γουέλ’) και μετέπειτα ‘(h)el-‘ (δασυνόμενο ή μη)⁽²⁾ που προέκυψε, την μακρινή ρίζα ονομάτων όπως Ήλιος, Ελενή (αντίστοιχο του Ελένη για εμάς), Ελένος (αντίστοιχο του ‘Έλληνας’ για εμάς), και Ελάς (αντίστοιχο του ‘Ελλάς’ για εμάς) όπως και επίσης των Σέλας και Σεληνή (αντίστοιχο του ‘Σελήνη’ για εμάς) ανάμεσα σε άλλα.

Το μετακινούμενο ‘s’

Αυτό οφείλεται στο λεγόμενο φαινόμενο του ‘μετακινούμενου σ’ (s-mobile) όπου το αρχικό ‘s’ σε πολλές λέξεις χάθηκε και είτε αντικαταστάθηκε με δάσυνση (προφορά ενός δασυνόμενου ‘χ’) ή με το δίγαμμα (Ϝ, προφερόμενο όπως το αγγλικό ‘w’), ή τον αντίστοιχο ήχο, για να χαθεί προς το φαινόμενο της ψίλωσης στις ινδο-ευρωπαϊκές γλώσσες και διαλέκτους λόγω ηχητικών αλλαγών.

Το πότε αυτό συντελέστηκε δεν είναι σίγουρο αλλά μάλλον μέσα στους πρώτους αιώνες της πρώτης χιλιετερίδας π.Χ., ωστόσο σε κάποιες περιοχές ή γλώσσες να ξεκίνησε και νωρίτερα. Ενδιαφέρον, πάντως, έχει ότι τα αντίστοιχα ‘φώτα της νύχτας’ διατήρησαν το αρχικό ‘s’ όπως το ‘Σελήνη’ ή το ‘Σέλας’ αντιθέτως.

Για τους αρχαίους Έλληνες, που εμφανίζονται αργότερα, η προφορά ονομάτων που προέκυψαν με απώλεια του αρχικού ‘s’ και το πρώτο φωνήεν ακολουθούταν από ‘λ’ φαίνεται να δασυνόταν όπως ‘Χέ(ε)λιος για το Ήλιος, ‘Χελένος’ για το Ελένος (δικό μας ‘Έλλην(ας)) και ‘Χελενέε’ για το ‘Ελενή’ (δικό μας Ελένη) ενώ το ‘Σεληνή’ (ίσως και ‘Σελενή;’) προφερόταν ως ‘Σελενέε’ δεδομένου ότι το δικό μας ‘ήτα’ (Η) ήταν ‘έτα’ (μακρό ‘ε’) γι αυτούς.

Ως ένα πρόσθετο, αυτό το ‘-el’ στο τέλος του Seh₂u-el που αναφέρθηκε παραπάνω θα πρέπει να είναι ουσιαστικά το ίδιο με το σημιτκό ‘El’ που σημαίνει ‘θεός.’

Επίσης, οι ‘Χελοί’ με τους οποίους κάποιοι συνδέουν τους Σελούς ουσιαστικά δεν ήταν τίποτα άλλο από τους ίδιους σε μια εξέλιξη του ονόματός τους, ως ιερείς του Ήλιου, με βάση την γλωσσική διαφοροποίηση που περιέγραψα προηγουμένως μέσω απώλειας του αρχικού ‘s’ και εμφάνισης δάσυνσης στη θέση του.

Οι Σελοί και ο ‘Δωδωναίος’ Ζευς

Όπως αναφέρει ο Όμηρος, οι Σελοί ήταν ιερείς που έφεραν και υπηρετούσαν τον ‘Δωδωναίο’ Ζευς του οποίου η λατρεία στην περιοχή φαίνεται να ξεκινά γύρω στο 1200 π.Χ. σύμφωνα με τα ευρήματα της αρχαιολογίας, που σημαίνει ότι αυτό έγινε μετά τον Τρωικό Πόλεμο (κατά προσέγγιση μεταξύ 1280 – 1250 π.Χ.).

Η άφιξη/εμφάνισή τους, με ένα όνομα που δείχνει ξεκάθαρα προέλευση από την Ανατολή, φαίνεται συνεπώς να συμπίπτει χρονικά με την αντίστοιχη μιας μεγάλης ομάδας Τρώων μετά την πτώση της Τροίας, όπως περιγράφουν μυθολογία και αρχαίοι ιστορικοί, που ίδρυσαν τα λεγόμενα ‘Τρωικά’ βασίλεια των Χαόνων, Μολοσσών και Θεσπρωτών στην Ήπειρο.

Κάτι που μαρτυρά και η παρουσία της πόλης Τροία ή Ίλιο όχι πολύ μακριά στα δυτικά της Δωδώνας που φερόταν να έχει ιδρυθεί από τον (Χ)Ελένο, γιο του Πρίαμου βασιλιά της γνωστής Τροίας, όταν οδήγησε αυτή ακριβώς την ομάδα Τρώων δυτικά ενώ γεωγραφικά πέρασε στη Χαονία, που πήρε το όνομά της από τον Χάονα (αδερφός ή σύντροφος του (Χ)Ελένου).

Οι Τρώες συνδέονται με ή ακόμη και θεωρούνται ως Φρύγες, αποκαλούμενοι ως τέτοιοι από τον Παυσανία για παράδειγμα, και δείχνουν ούτε λίγο ούτε πολύ να μοιράζονται τους ίδιους θεούς και θεές οπότε ο ‘Δωδωναίος’ Ζευς λογικά δεν είναι άλλος από τον Φρύγα Τι Ζευς, που συνδέεται με το φως και πολύ πιθανώς και με τον Ήλιο επικαλούμενος ως ‘λαμπερός, φωτεινός.’⁽³⁾

Οι δε Σελοί, από την άλλη πλευρά, παρουσιάζουν ένα έντονα ασκητικό και ‘ρουστίκ’ (rustic, υπαίθριο) χαρακτήρα, που ταιριάζει απόλυτα τόσo με τους Φρύγες όσο και τους θεούς τους, που φέρονται να κοιμόντουσαν στο έδαφος και περπατούσαν ξυπόλητοι ενώ δεν έπλεναν ποτέ τα πόδια τους για να διατηρούν διαρκώς έτσι μια επαφή με τη φύση και τη γη.

Ως βασική λειτουργία τους, άκουγαν και ερμήνευαν τα θροϊσματα των φύλων κάτω από μια θεωρούμενη ως ιερή βελανιδιά⁽⁴⁾ ως θεϊκά μηνύματα από τον ίδιο τον (Τι) Ζευς – η βελανιδιά φαίνεται να είχε ιδιαίτερη θέση στην καρδιά και εκτίμηση των Φρυγών θα πρέπει να πούμε.

Άλλωστε, για τους Τρώες, από ό,τι φαίνεται, ο Ήλιος αποτελούσε μια από τις κυρίαρχες οντότητες στην κουλτούρα τους και δεν είναι τυχαίο ότι η Τροία ονομαζόταν και Ίλιον, που όπως έχω δείξει είναι το ίδιο με Ήλιον (προφερόμενο ως ‘Χέλιον’) που σημαίνει ‘πόλη του Ήλιου.’

Αντιθέτως δεν λατρευόταν ανάμεσα στους Έλληνες, που εμφανίστηκαν αργότερα, παρά ενδεχομένως μόνο έμμεσα ως μία ιδιότητα/πλευρά/μέρος κάποιου θεού όπως ο Άμουν (Σπάρτη, Θήβα) και ο ήδη αναφερόμενος Τι Ζευς (Ολύμπιος Ζευς).

Η αυθεντική ‘(Χ)Ελάς’

Ο Αριστοτέλης δείχνει να αποκαλεί την περιοχή μεταξύ της Δωδώνας και του Αχελώου ως αυθεντική (Χ)Ελάς⁽⁵⁾ που προφανώς σημαίνει ‘περιοχή/χώρα του φωτός’ δεδομένης της προφανούς λατρείας του Τι Ζευς ως Δωδωναίου Ζευς, που δείχνει να ταυτίζεται και με τον Ήλιο, καθώς και των Σελών ή κατοπινά (Χ)Ελών ως ιερέων του φωτός, όπως μαρτυρά το όνομά τους.

Το δε όνομα ‘(Χ)Ελάς’ θα έλεγα ότι είναι σίγουρα φρυγικό σε προέλευση το οποίο πιστεύω μαρτυρά ο χαρακτηρισμός ‘ΕΛΑ-ΕΣ’ που προφανώς σημαίνει ‘φέρει το φως’ σε σχέση με την υπέρτατη φρυγική θεά Κυβέλη σε μια επιγραφή στο λαξευμένο σε βράχο ιερό της στην αρχαία πόλη Μίδα της Φρυγίας.

Συνεχίζοντας, ο Όμηρος σίγουρα δεν μιλά για ‘Έλληνες,’ είτε ως λέξη ή ακόμη και έννοια δεν υπήρχε καν στην εποχή του, στην περιοχή και πολύ περισσότερο για συμμετοχή τους στον Τρωικό πόλεμο αλλά προφανώς μάλλον χρησιμοποιεί τη λέξη ‘Χελένοι’ (ή κάποια αντίστοιχη) για να περιγράψει τους κατοίκους της περιοχής του αρχικού βασίλείου που ίδρυσε ο Χελένος, γιος του Πριάμου, στην Ήπειρο.

Είναι πιθανό, όπως ήταν και συνηθισμένο άλλωστε, ότι αυτοί θα πήραν το όνομα ‘Χελένοι’ από τον ουσιαστικό πρώτο βασιλιά τους στη νέα τους γη ενώ στη συνέχεια το βασίλειο διαιρέθηκε, όπως ανέφερα προηγουμένως, στα τρία ‘Τρωικά’ των Χαόνων, Μολοσσών και Θεσπρωτών.

Με την ίδια ακριβώς σημασία το χρησιμοποιεί πολύ αργότερα και ο Αριστοτέλης ενώ η αναφορά του στους Graecians⁽⁶⁾ (‘Γραεκοί;’) που κατοικούσαν εκεί και ονομαζόντουσαν και Χελένοι προφανώς υποδεικνύει ότι υπήρχαν τέτοιοι ανάμεσα στους Τρώες που μετακινήθηκαν δυτικά μετά την πτώση της Τροίας.

Τέλος, οι κάτοικοι της Ηπείρου δεν θεωρούνταν ως Έλληνες, αποκαλούμενοι ως ‘βάρβαροι’ (‘ξενόγλωσσοι’), ούτε κατά την λεγόμενη Κλασσική περίοδο αλλά και αργότερα.

****************************************************************************************************

(1) Το όνομα ‘Αχαιοί’ πάντως δεν υπήρχε ή αναφέρεται σε κάποια μορφή κατά τη λεγόμενη ‘Μυκηναϊκή’ εποχή και εμφανίζεται πολύ αργότερα.

(2) Κάτι που αντικατοπτρίζεται στο Αιολικό Αελιος’ (προφερόμενο ως ‘Ί(ε)λιος’), με προφανή Λούβια ρίζα, από μια πρωτύτερη μορφή ως ‘ΑϜελιος’ για τον Ήλιο.

(3) O Τι Ζευς (προφερόμενο ως Τι Ζντέους) συνδέεται, ή ακόμη και ταυτίζεται, με τον επίσης Φρύγα θεό ΒΑΣ που μάλλον δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα ακόμη επίθετό του πρώτου σημαίνοντας ‘λαμπερός, φωτεινός.’

Προσωπικά, θεωρώ ωστόσο ότι το ΒΑΣ σημαίνει κάτι ως ‘θεϊκός φρουρός’ (που φέρει φως ούτως ή άλλως) και είναι μια πιθανή παρόμοια μορφή ως 8ΑΣ (προφερόμενο ως ‘φας’ και όχι ‘μπας’) που σημαίνει ‘λαμπερός, φωτεινός.’

Οι γλωσσολόγοι αποδίδουν τον ήχο ‘μπ’ στο ‘8’ αλλά θεωρώ ότι αυτό είναι σφάλμα και γεγονός είναι ότι σε όλα τα υπόλοιπα αλφάβητα που εμφανίζεται, όπως το γειτονικο λυδικό, έχει τον ήχο ‘φ’ και προέρχεται ως γράμμα από τους Φρύγες.

Ο Τι Ζευς όπως προκύπτει είναι τόσο ο Ζευς που εμφανίζεται στον Τρωϊκό Πόλεμο και την Ιλιάδα όσο και ο Ολυμπιος Ζευς που λατρευόταν στην αρχαία Ολυμπία.

(4) Από ό,τι φαίνεται, από κάποια εποχή και μετά, με χάλκινους ωδικούς λέβητες (γκονγκ) είτε στηριζόμεους σε τρίποδες ή κρεμασμένους από τη κλαδιά της βελανιδιάς που παρήγαγαν ήχους μέσω του ανέμου ολόγυρα.

(5) Το Ελάς δασυνόταν και συνεπώς προφερόταν ως ‘Χελάς’ στις περισσότερες διαλέκτους.

(6) Οι Graecians αναφέρονται ανάμεσα στους συμμάχους των Τρώων και κατά πάσα πιθανότητα κατοικούσαν στην Τρωάδα την εποχή του Τρωικού πολέμου ενώ υπήρχε μια φρυγική φυλή που ονομαζόταν FΡΕΚΥΝ, προφερόμενο ως ‘γ(ου)ρέκουν’ (με προφανή ονομαστική ενικού ως FΡΕΚΟΣ – ‘Γ(ου)ρέκος’) που πιθανώς να αντιστοιχεί σε αυτούς.

Οι Graecians θεωρούνταν συγγενείς των Λατίνων και έτσι εμφανίζονται άλλωστε και στο ‘γενεαλογικό δέντρο’ του Ησίοδου στον ‘Κατάλογο Γυναικών,’ με τους αντίστοιχους γενάρχες τους ως γιους της Πανδόρας από την Ανατολία.