There is a particular custom observed in several places around modern Greece where men get up as Satyrs or Bell-Bearers(1) (picture), many times ram-formed, to pour into and roam the streets around displaying a lustful behaviour and strong sexual suggestiveness during the Carnival (late winter).
It is actually mainly practised over the last Sunday or weekend of the Carnival, albeit there could be exceptions, and particularly over insular places such as Chios, Naxos, Ikaria, Lesbos and Skyros whilst it is also found in the region of Chalchidiki on the mainland.
Although there is awareness that the tradition is very old with roots in deep antiquity, in some instances erroneously viewed as medieval nonetheless, I would say that it is evident that its meaning and what it illustrates has been lost in time and is practised more out of a ‘blurry memory’ of the long past.
What these dressed up men actually imitate is none else than the Pans or Paniskoi(2) who were copies (replicas) that Pan, ram-form god from Anatolia and most likely coming from the Phrygians, would multiply into that would roam around displaying exactly this lustful behaviour seeking to engage the erotic attention of the nymphs.
Pan was a god of the wild, the pasture, shepherds and flocks, woods and wooden glens as well as rustic music, a companion of the nymphs at that, as he was associated with the earth and nature along with all activities connected with them` just as was his name that didn’t originally mean ‘all’ (mainly used as a prefix) but has wound up so through time.
For that matter, he was considered older than the Olympians (although ‘Olympians’ here apparently regards the Olympus, a name that comes therefrom, of Phrygia) while he might as well have entertained even deeper roots in ancient Egypt, where he was known as Mendes whilst identified/associated with their own very ancient gods (Per-)Banebdjedet και Min.
Looking closer, I would argue that the name Mendes doesn’t seem Egyptian but instead strikes me most likely as Phrygian breaking down as ‘ΜΗΝ’ (voiced as ‘men’) ‘ΔΕ(Υ)Σ’ (rendered as ‘de(u)s,’ meaning ‘god’), the Phrygian lunar god that presided over the (lunar) months and whose name shapes the deep origin of the Greek word ‘μήνας’ (month).
Which, in turn, implies a connection between Men (MHN) and Pan, who was connected by means of a love affair with goddess of the moon Selene(3). It is particularly intriguing, come to that, the great similarity in the names of Phrygian god Men and Egyptian Min(4), whose nature and overall outlook resembles that of Pan a great deal.
The Phrygian identity of Pan before he crossed the Aegean and came over to the southern Balkans can be further established since he was associated with Phrygian supreme goddess Cybele, attested by Pindar as such for instance, as well as among the retinue of Phrygian god Sabazios who was venerated as main deity in many places around nowadays Greece including Athens (as Zeus).
There shouldn’t be ruled out, however, that the god could have born deeper origins with the Caucones(5), a very ancient Caucasian peoples of Anatolia, whom the Phrygians conquered at some point when they started shaping up as a major force in the region.
Especially seeing that the emergence of Pan in the wider area of nowadays Greece was regarded to have been in the region of Arcadia, which was mainly occupied by them (Caucones) and Pelasgians (descendants of Egyptian, Lybian, and maybe even Phoenician, settlers).
(1) Dubbed as ‘koudounatoi,’ ‘koudounades’ or ‘koudounoforoi’ in Greek.
(2) The outlook of the ‘Bell-Bearers’ definitely fits that of Pan.
(3) Selene was also called MHNH, rendered as ‘Me`ne,’ which shapes the feminine form of the name of Phrygian lunar god Men (MHN) and therefore looks most definitely Phrygian, very likely her original name for that matter.
Furthermore, she bore the epithet ‘Pan-dia’ (voiced as ‘Pan Dia’) or ‘Pan-deia’ (rendered as ‘Pan-dea’) where ‘dia/deia’ simply spells ‘goddess’ and the first component ‘Pan’ seems to connect her with the god, on the one hand, as well as nature that he represented, on the other.
Which, by implication, come to further associate the two gods between them, who might have been the same.
(4) His name was likely pronounced as ‘Menu’ or ‘Men’ for that matter.
(5) Caucones were responsible for carrying over and spreading the cult of Hermes in what is nowadays Greece come to that.
Looking at it several weeks ago, I got absolutely blasted when I realised what was the purpose, function and real nature of the Midas Monument which was actually a sanctuary of Phrygian supreme goddess Cybele, province of Eskişehir in northwest modern Turkey.
The site was erroneously named so, taken for king Midas’s tomb at the beginning, due to the presence of the name ‘ΜΙΔΑΙ’ (‘Mida’i’) in an inscription on its top left which turned out as yet another epithet of Cybele, apparently as patron of the Phrygian city of Mida.
Very simply, as simple as can be, the rock-cut pedimented temple front and frame helped shape a visual temple, as well as abode, of the goddess as she was thought to have emerged (been born) from a rock according to legend.
That is clearly evidenced by the word ‘ΕΔΑΕΣ’ (‘eda’es’) at the end of the above mentioned inscription which translates as ‘(Cybele) dwells/is present here (in the rock).’
Furthermore, the false-entrance niche at the bottom apparently represented a ‘spiritual doorway’ where a statue of the goddess would be placed at rituals and ceremonies as if she had come out to attend from her abode.
Cybele was held to be, among others, a mediator between the world of the living and the dead, as well as the known and the unknown, so the whole set with the false doorway at the bottom further shaped a visual portal between the two.
Ένα διακοσμητικό μοτίβο πολύ γνωστό στην αρχιτεκτονική και την κεραμική από την αρχαία εποχή είναι αυτό του Μαιάνδρου (ή Ελληνικής Κλείδας) που διακρίνεται από μια γεωμετρική κυματοειδή ροή από τεμνόμενες γραμμές και (συνήθως ορθές) γωνίες, αλλά μπορεί να εμφανίζεται και σε σπειροειδή μορφή ή και σε Vitruvian Helix.
Εμφανίζεται ιδιαίτερα μάλιστα στην αρχαιότητα στη διακόσμηση ζωοφώρων σε ναούς και δημόσια κτίρια, σε μωσαϊκά πατώματα αλλά και τοιχογραφίες καθώς επίσης και σε διακοσμητικές ‘ταινίες’ στην αγγειοπλαστική.
Αν και γενικότερα θεωρείται ως ένα κλασσικό ελληνικό πρότυπο, η αλήθεια είναι ότι η ιστορία του δείχνει να είναι αρκετά παλαιότερη και εμφανίζεται σε πολλές διαφορετικές περιοχές, κάποιες από τις οποίες μπορεί να μην ήρθαν και ποτέ σε επαφή στα βάθη του χρόνου.
Έτσι, εμφανίζεται πολύ νωρίτερα σε χάλκινα αντικείμενα της Δυναστείας των Shang στην Κίνα (κατά προσέγγιση 1600 με 1045 π.Χ.), όπως και στους Αζτέκους στην ‘απομονωμένη’ για μεγάλο μέρος της ιστορίας Αμερικανική ήπειρο, αλλά ακόμη και στην αρχαία Αίγυπτο όπως και στους Ετρούσκους (ελαφρά νωρίτερα από ό,τι στο χώρο της σημερινής Ελλάδας μάλιστα).
Προέλευση του ονόματος
Το δε όνομα του μοτίβου ως Μαίανδρος προέρχεται από την Ανατολία και τον ομώνυμο ποταμό-θεό των Κάρων, όπως και τον αντίστοιχο ποταμό που έρρεε στη χώρα τους με αντίσχοιχο κυματοειδές σχήμα, αλλά ίσως και των Λυδών ενώ δεν έχει ελληνική ετυμολογία.
Ενδεχομένως να ανήκε και στους ποταμούς-θεούς των Φρυγών δεδομένου ότι ο ποταμός πήγαζε στα υψίπεδα της Φρυγίας ενώ η μορφή και η δομή του ονόματός του συμφωνούν απόλυτα με αυτές της γλώσσας τους.
Αναφέρεται επίσης και ο Μαίανδρος, που πιστεύω ότι λανθασμένα συγχέεται με τον ποταμό θεό, που ενδεχομένως ως βασιλιάς είτε των Κάρων ή των Λυδών (δεν προσδιορίζεται) έκανε πόλεμο ενάντια στους Πεσσινούντινες (κάτοικοι της Πεσσινούς(1); ) και ορκίστηκε στη Μητέρα των Θεών (Κυβέλη) ότι αν νικούσε θα θυσίαζε το πρώτο πρόσωπο που θα του έδινε συγχαρητήρια.
Όπως το ήθελε η μοίρα, οι πρώτοι που ήρθαν να τον συγχαρούν στην επιστροφή του ήταν η μητέρα του, η αδερφή του και ο γιος του. Από τη θλίψη του, αυτοκτόνησε πέφτοντας στον ποταμό ο οποίος πήρε το όνομά του έτσι κατά αυτή την εκδοχή. Όπου το όλο ‘πλαίσιο’ αυτής της ιστορίας θα έλεγα ότι συνιστά μάλλον κάποιον από τη Λυδία(2).
Σημασία/Συμβολισμός του μοτίβου του Μεάνδρου
Αν και ο Μαίανδρος (μοτίβο) φέρεται ως σύμβολο νίκης και ενότητας από πολλούς, προσωπικά αντιθέτως θεωρώ ότι συμβολίζει την αδιάσπαστη και ζωτική σύνδεση μεταξύ της γυναίκας (ως μητέρας) και του άνδρα – χωρίς το ένα δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει το άλλο.
Κάτι που ανανακλάται στο ίδιο το όνομα, προφερόμενο πιο σωστά μάλλον ως ‘Μαϊάντρος’ στα ελληνικά (όπως θα ήταν και στα φρυγικά), το οποίο αναλύεται ως ‘Μαϊα-‘ και ‘-(α)νδρος’ με προφανή καταγωγή από την Ανατολία και θα μπορούσε να είναι κάλλιστα Φρυγικό, Λυδικό ή Λούβιο με το πρώτο να έχει ένα προβάδισμα.
Ετυμολογία
Από τη μία πλευρά, το πρώτο συστατικό που προφερόταν ως ‘Μαϊά,’ χωρίς ελληνική ετυμολογία, είναι κτητικό επίθετο που σίγουρα προερχόταν από μονοσύλλαβο ουσιαστικό το οποίο λογικά θα ήταν το φρυγικό ‘ΜΑ,’(3) που σήμαινε ‘Μητέρα’ και ήταν άλλο ένα όνομα της Κυβέλης που εμφανιζόταν και ως ‘ΜΑ ΖΕΥΣ’ (ως υπέρτατη όλων των θεών).
Η έννοιά του είναι κάτι σαν ‘αυτή που είναι μητέρα’ και ακολουθεί μια χαρακτηριστική φρυγική δομή με άλλα παραδείγματα όπως το ‘ΓΚΑΙΑ’ από το ‘ΓΗ,’ το ‘ΝΙΚΑΙΑ’ από το ‘ΝΙΚΗ’και το ‘ΕΚΑΤΑΙΑ’ από το ‘ΕΚΑΤΗ.’ Στην αρχή, αυτά τα κτητικά επίθετα φαίνεται να αφορούσαν θεές αλλά αργότερα επεκτάθηκαν (και κάποια πήραν και άλλες σημασίες μέσα στο χρόνο).
Το δε ‘ΑΝΔΡΟ(Σ)(4), προφερόμενο ως ‘αντρό(ς),’ εμφανίζεται είετε ως πρόθεμα ή επίθεμα σε διάφορες ανατολίτικες γλώσσες (όπως και στα Ετρουσκικά) με το ‘ΑΝΔΡΟΣ’ πολύ πιθανώς να αποτελεί τη γενική του Φρυγικού ‘ΑΝΑΡ,’ από το οποίό προέρχεται το ‘ΑΝΗΡ’ (προφερόμενο ως ‘ανέρ’ από τους Έλληνες).
(1) Οι αρχαίοι συγγραφείς θεωρούσαν την Πεσσινούς ως το μεγαλύτερο λατρευτικό κέντρο της Κυβέλης αλλά και την ουσιαστική πρωτεύουσα του Φρυγικού βασιλείου υπό τον Μίδα (αναφέρονται, ωστόσο, αρκετοί Φρύγες βασιλείς με αυτό το όνομα).
(2) Δεδομένου ότι το γεγονός που περιγράφεται δείχνει αρκετά παλιό, ίσως δεν θα’πρεπε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να ήταν και Φρύγας.
(3) Το ‘Μα’ αποτελεί επίσης το πρώτο συστατικό του ‘ΜΑ-ΤΑΡ’ (Φρυγικά) και του ‘Ma-ter’ (Λούβια) που επίσης σημαίνουν ‘μητέρα,’ με μακρινή ρίζα το Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκό ‘méh₂tēr.’
(4) Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι ‘ΑΝΔΡΟ’ (προφερόμενο ως ‘άντρο’) ήταν το όνομα του θώρακα και της ασπίδας που έφερε η πανοπλία της Αθηνάς, η οποία δεν ήταν τίποτα παρά ο τίτλος/επίθετο της Κυβέλης ως προστάτιδας της Αθήνας.
Σε αντίθεση με ό,τι αυθαίρετο έχει αρχίσει να εμφανίζεται σε πρόσφατα χρόνια, οι Σελοί ήταν μια τάξη ιερέων, όπως αναφέρει και ο Όμηρος άλλωστε, που από ό,τι φανερώνει το όνομά τους (που γράφεται με ένα ‘-λ-‘ και όχι δύο) ήταν αφιερωμένοι στη λατρεία του Ήλιου ενώ δεν αποτελούσαν αντιθέτως καμία φυλή.
Ο Όμηρος τους αναφέρει ανάμεσα σε αυτούς που κατοικούσαν στην περιοχή της Ηπείρου, μεταξύ της Δωδώνης και του ποταμού Αχελώου, άλλωστε και όχι ανάμεσα σε αυτούς που πολέμησαν ως σύμμαχοι των Αχαιών/Δαναών(1) στην εκστρατεία τους ενάντια στην Τροία.
Η όλη σύγχυση σίγουρα προέρχεται από την αναφορά στον Κατάλογο Πλοίων της Ιλιάδας περί της συμμετοχής της Δωδώνας της Θεσσαλίας, και όχι της Ηπείρου που ήταν αποικία τους, που ανήκε στο ιλλυρικό φύλο των Περαιβών εκείνη την εποχή ανάμεσα στους συμμάχους.
Ετυμολογία του ονόματος
Το όνομά τους προφανώς αποτελεί συντόμευση που προέρχεται από μια προηγούμενη μορφή ως Se(h₂ue)l-oi από το Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκό Seh₂u-el, με αντίστοιχο θηλυκό ως Seh₂ul (θεά του ήλιου), που είναι μια πανάρχαια θεότητα του Ήλιου από την Ανατολή.
Αυτό το ‘h₂’ που εμφανίζεται παραπάνω είναι ένα γλωσσικό πρότυπο που συνήθως εκφράζεται ως δασυνόμενο ‘χ’ αλλά κάποιες φορές, και ίσως πιθανό σε αυτή την περίπτωση, με τον ήχο του διγάμματος (F) – οπότε θα προφερόταν λογικά ως Σε(χουε)λοί ή Σε(γουε)λοί αντίστοιχα.
Άλλωστε, τo Seh₂u-el αποτελεί, διαμέσου της λεξικής ρίζας ‘(h)wil-/(h)wel-‘ (ίδια προφορά ως ‘(χ)γουέλ’) και μετέπειτα ‘(h)el-‘ (δασυνόμενο ή μη)(2) που προέκυψε, την μακρινή ρίζα ονομάτων όπως Ήλιος, Ελενή (αντίστοιχο του Ελένη για εμάς), Ελένος (αντίστοιχο του ‘Έλληνας’ για εμάς), και Ελάς (αντίστοιχο του ‘Ελλάς’ για εμάς) όπως και επίσης των Σέλας και Σεληνή (αντίστοιχο του ‘Σελήνη’ για εμάς) ανάμεσα σε άλλα.
Το μετακινούμενο ‘s’
Αυτό οφείλεται στο λεγόμενο φαινόμενο του ‘μετακινούμενου σ’ (s-mobile) όπου το αρχικό ‘s’ σε πολλές λέξεις χάθηκε και είτε αντικαταστάθηκε με δάσυνση (προφορά ενός δασυνόμενου ‘χ’) ή με το δίγαμμα (Ϝ, προφερόμενο όπως το αγγλικό ‘w’), ή τον αντίστοιχο ήχο, για να χαθεί προς το φαινόμενο της ψίλωσης στις ινδο-ευρωπαϊκές γλώσσες και διαλέκτους λόγω ηχητικών αλλαγών.
Το πότε αυτό συντελέστηκε δεν είναι σίγουρο αλλά μάλλον μέσα στους πρώτους αιώνες της πρώτης χιλιετερίδας π.Χ., ωστόσο σε κάποιες περιοχές ή γλώσσες να ξεκίνησε και νωρίτερα. Ενδιαφέρον, πάντως, έχει ότι τα αντίστοιχα ‘φώτα της νύχτας’ διατήρησαν το αρχικό ‘s’ όπως το ‘Σελήνη’ ή το ‘Σέλας’ αντιθέτως.
Για τους αρχαίους Έλληνες, που εμφανίζονται αργότερα, η προφορά ονομάτων που προέκυψαν με απώλεια του αρχικού ‘s’ και το πρώτο φωνήεν ακολουθούταν από ‘λ’ φαίνεται να δασυνόταν όπως ‘Χέ(ε)λιος για το Ήλιος, ‘Χελένος’ για το Ελένος (δικό μας ‘Έλλην(ας)) και ‘Χελενέε’ για το ‘Ελενή’ (δικό μας Ελένη) ενώ το ‘Σεληνή’ (ίσως και ‘Σελενή;’) προφερόταν ως ‘Σελενέε’ δεδομένου ότι το δικό μας ‘ήτα’ (Η) ήταν ‘έτα’ (μακρό ‘ε’) γι αυτούς.
Ως ένα πρόσθετο, αυτό το ‘-el’ στο τέλος του Seh₂u-el που αναφέρθηκε παραπάνω θα πρέπει να είναι ουσιαστικά το ίδιο με το σημιτκό ‘El’ που σημαίνει ‘θεός.’
Επίσης, οι ‘Χελοί’ με τους οποίους κάποιοι συνδέουν τους Σελούς ουσιαστικά δεν ήταν τίποτα άλλο από τους ίδιους σε μια εξέλιξη του ονόματός τους, ως ιερείς του Ήλιου, με βάση την γλωσσική διαφοροποίηση που περιέγραψα προηγουμένως μέσω απώλειας του αρχικού ‘s’ και εμφάνισης δάσυνσης στη θέση του.
Οι Σελοί και ο ‘Δωδωναίος’ Ζευς
Όπως αναφέρει ο Όμηρος, οι Σελοί ήταν ιερείς που έφεραν και υπηρετούσαν τον ‘Δωδωναίο’ Ζευς του οποίου η λατρεία στην περιοχή φαίνεται να ξεκινά γύρω στο 1200 π.Χ. σύμφωνα με τα ευρήματα της αρχαιολογίας, που σημαίνει ότι αυτό έγινε μετά τον Τρωικό Πόλεμο (κατά προσέγγιση μεταξύ 1280 – 1250 π.Χ.).
Η άφιξη/εμφάνισή τους, με ένα όνομα που δείχνει ξεκάθαρα προέλευση από την Ανατολή, φαίνεται συνεπώς να συμπίπτει χρονικά με την αντίστοιχη μιας μεγάλης ομάδας Τρώων μετά την πτώση της Τροίας, όπως περιγράφουν μυθολογία και αρχαίοι ιστορικοί, που ίδρυσαν τα λεγόμενα ‘Τρωικά’ βασίλεια των Χαόνων, Μολοσσών και Θεσπρωτών στην Ήπειρο.
Κάτι που μαρτυρά και η παρουσία της πόλης Τροία ή Ίλιο όχι πολύ μακριά στα δυτικά της Δωδώνας που φερόταν να έχει ιδρυθεί από τον (Χ)Ελένο, γιο του Πρίαμου βασιλιά της γνωστής Τροίας, όταν οδήγησε αυτή ακριβώς την ομάδα Τρώων δυτικά ενώ γεωγραφικά πέρασε στη Χαονία, που πήρε το όνομά της από τον Χάονα (αδερφός ή σύντροφος του (Χ)Ελένου).
Οι Τρώες συνδέονται με ή ακόμη και θεωρούνται ως Φρύγες, αποκαλούμενοι ως τέτοιοι από τον Παυσανία για παράδειγμα, και δείχνουν ούτε λίγο ούτε πολύ να μοιράζονται τους ίδιους θεούς και θεές οπότε ο ‘Δωδωναίος’ Ζευς λογικά δεν είναι άλλος από τον Φρύγα Τι Ζευς, που συνδέεται με το φως και πολύ πιθανώς και με τον Ήλιο επικαλούμενος ως ‘λαμπερός, φωτεινός.’(3)
Οι δε Σελοί, από την άλλη πλευρά, παρουσιάζουν ένα έντονα ασκητικό και ‘ρουστίκ’ (rustic, υπαίθριο) χαρακτήρα, που ταιριάζει απόλυτα τόσo με τους Φρύγες όσο και τους θεούς τους, που φέρονται να κοιμόντουσαν στο έδαφος και περπατούσαν ξυπόλητοι ενώ δεν έπλεναν ποτέ τα πόδια τους για να διατηρούν διαρκώς έτσι μια επαφή με τη φύση και τη γη.
Ως βασική λειτουργία τους, άκουγαν και ερμήνευαν τα θροϊσματα των φύλων κάτω από μια θεωρούμενη ως ιερή βελανιδιά(4) ως θεϊκά μηνύματα από τον ίδιο τον (Τι) Ζευς – η βελανιδιά φαίνεται να είχε ιδιαίτερη θέση στην καρδιά και εκτίμηση των Φρυγών θα πρέπει να πούμε.
Άλλωστε, για τους Τρώες, από ό,τι φαίνεται, ο Ήλιος αποτελούσε μια από τις κυρίαρχες οντότητες στην κουλτούρα τους και δεν είναι τυχαίο ότι η Τροία ονομαζόταν και Ίλιον, που όπως έχω δείξει είναι το ίδιο με Ήλιον (προφερόμενο ως ‘Χέλιον’) που σημαίνει ‘πόλη του Ήλιου.’
Αντιθέτως δεν λατρευόταν ανάμεσα στους Έλληνες, που εμφανίστηκαν αργότερα, παρά ενδεχομένως μόνο έμμεσα ως μία ιδιότητα/πλευρά/μέρος κάποιου θεού όπως ο Άμουν (Σπάρτη, Θήβα) και ο ήδη αναφερόμενος Τι Ζευς (Ολύμπιος Ζευς).
Η αυθεντική ‘(Χ)Ελάς’
Ο Αριστοτέλης δείχνει να αποκαλεί την περιοχή μεταξύ της Δωδώνας και του Αχελώου ως αυθεντική (Χ)Ελάς(5) που προφανώς σημαίνει ‘περιοχή/χώρα του φωτός’ δεδομένης της προφανούς λατρείας του Τι Ζευς ως Δωδωναίου Ζευς, που δείχνει να ταυτίζεται και με τον Ήλιο, καθώς και των Σελών ή κατοπινά (Χ)Ελών ως ιερέων του φωτός, όπως μαρτυρά το όνομά τους.
Το δε όνομα ‘(Χ)Ελάς’ θα έλεγα ότι είναι σίγουρα φρυγικό σε προέλευση το οποίο πιστεύω μαρτυρά ο χαρακτηρισμός ‘ΕΛΑ-ΕΣ’ που προφανώς σημαίνει ‘φέρει το φως’ σε σχέση με την υπέρτατη φρυγική θεά Κυβέλη σε μια επιγραφή στο λαξευμένο σε βράχο ιερό της στην αρχαία πόλη Μίδα της Φρυγίας.
Συνεχίζοντας, ο Όμηρος σίγουρα δεν μιλά για ‘Έλληνες,’ είτε ως λέξη ή ακόμη και έννοια δεν υπήρχε καν στην εποχή του, στην περιοχή και πολύ περισσότερο για συμμετοχή τους στον Τρωικό πόλεμο αλλά προφανώς μάλλον χρησιμοποιεί τη λέξη ‘Χελένοι’ (ή κάποια αντίστοιχη) για να περιγράψει τους κατοίκους της περιοχής του αρχικού βασίλείου που ίδρυσε ο Χελένος, γιος του Πριάμου, στην Ήπειρο.
Είναι πιθανό, όπως ήταν και συνηθισμένο άλλωστε, ότι αυτοί θα πήραν το όνομα ‘Χελένοι’ από τον ουσιαστικό πρώτο βασιλιά τους στη νέα τους γη ενώ στη συνέχεια το βασίλειο διαιρέθηκε, όπως ανέφερα προηγουμένως, στα τρία ‘Τρωικά’ των Χαόνων, Μολοσσών και Θεσπρωτών.
Με την ίδια ακριβώς σημασία το χρησιμοποιεί πολύ αργότερα και ο Αριστοτέλης ενώ η αναφορά του στους Graecians(6) (‘Γραεκοί;’) που κατοικούσαν εκεί και ονομαζόντουσαν και Χελένοι προφανώς υποδεικνύει ότι υπήρχαν τέτοιοι ανάμεσα στους Τρώες που μετακινήθηκαν δυτικά μετά την πτώση της Τροίας.
Τέλος, οι κάτοικοι της Ηπείρου δεν θεωρούνταν ως Έλληνες, αποκαλούμενοι ως ‘βάρβαροι’ (‘ξενόγλωσσοι’), ούτε κατά την λεγόμενη Κλασσική περίοδο αλλά και αργότερα.
(1) Το όνομα ‘Αχαιοί’ πάντως δεν υπήρχε ή αναφέρεται σε κάποια μορφή κατά τη λεγόμενη ‘Μυκηναϊκή’ εποχή και εμφανίζεται πολύ αργότερα.
(2) Κάτι που αντικατοπτρίζεται στο Αιολικό Αελιος’ (προφερόμενο ως ‘Ί(ε)λιος’), με προφανή Λούβια ρίζα, από μια πρωτύτερη μορφή ως ‘ΑϜελιος’ για τον Ήλιο.
(3) O Τι Ζευς (προφερόμενο ως Τι Ζντέους) συνδέεται, ή ακόμη και ταυτίζεται, με τον επίσης Φρύγα θεό ΒΑΣ που μάλλον δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα ακόμη επίθετό του πρώτου σημαίνοντας ‘λαμπερός, φωτεινός.’
Προσωπικά, θεωρώ ωστόσο ότι το ΒΑΣ σημαίνει κάτι ως ‘θεϊκός φρουρός’ (που φέρει φως ούτως ή άλλως) και είναι μια πιθανή παρόμοια μορφή ως 8ΑΣ (προφερόμενο ως ‘φας’ και όχι ‘μπας’) που σημαίνει ‘λαμπερός, φωτεινός.’
Οι γλωσσολόγοι αποδίδουν τον ήχο ‘μπ’ στο ‘8’ αλλά θεωρώ ότι αυτό είναι σφάλμα και γεγονός είναι ότι σε όλα τα υπόλοιπα αλφάβητα που εμφανίζεται, όπως το γειτονικο λυδικό, έχει τον ήχο ‘φ’ και προέρχεται ως γράμμα από τους Φρύγες.
Ο Τι Ζευς όπως προκύπτει είναι τόσο ο Ζευς που εμφανίζεται στον Τρωϊκό Πόλεμο και την Ιλιάδα όσο και ο Ολυμπιος Ζευς που λατρευόταν στην αρχαία Ολυμπία.
(4) Από ό,τι φαίνεται, από κάποια εποχή και μετά, με χάλκινους ωδικούς λέβητες (γκονγκ) είτε στηριζόμεους σε τρίποδες ή κρεμασμένους από τη κλαδιά της βελανιδιάς που παρήγαγαν ήχους μέσω του ανέμου ολόγυρα.
(5) Το Ελάς δασυνόταν και συνεπώς προφερόταν ως ‘Χελάς’ στις περισσότερες διαλέκτους.
(6) Οι Graecians αναφέρονται ανάμεσα στους συμμάχους των Τρώων και κατά πάσα πιθανότητα κατοικούσαν στην Τρωάδα την εποχή του Τρωικού πολέμου ενώ υπήρχε μια φρυγική φυλή που ονομαζόταν FΡΕΚΥΝ, προφερόμενο ως ‘γ(ου)ρέκουν’ (με προφανή ονομαστική ενικού ως FΡΕΚΟΣ – ‘Γ(ου)ρέκος’) που πιθανώς να αντιστοιχεί σε αυτούς.
Οι Graecians θεωρούνταν συγγενείς των Λατίνων και έτσι εμφανίζονται άλλωστε και στο ‘γενεαλογικό δέντρο’ του Ησίοδου στον ‘Κατάλογο Γυναικών,’ με τους αντίστοιχους γενάρχες τους ως γιους της Πανδόρας από την Ανατολία.
As already presented, the Midas Monument is a high rock-cut relief in the shape of a pedimented temple front that lies on the cliff side of the citadel of the ancient Phrygian city of Mida (Yazılıkaya in Turkish), province of Eskişehir in northwest nowadays Turkey.
The monument bears a dedication on the upper left hand side in Old Phrygian by Ates, son of Arkias, that has “ΜΙΔΑΙ ΛΑFΑΓΤAEI FΑΝAKTEI ΕΔΑΕΣ” to the effect of ‘Midai (She of Mida, Cybele) overlord and leader of people dwells/is present here,’ likely fashioned in the late eighth century BC.
It was initially erroneously taken for King Midas’s tomb, hence its name, due to the presence of the name ‘Midai’ in the above mentioned inscription, yet the latter eventually turned out to be yet another epithet of Phrygian supreme goddess Cybele, apparently as patron and protector of the city.
For that matter, the site served as a sanctuary of Cybele herself where a statue of the goddess would be placed in the entrance-shaped niche at the bottom of the monument, potentially representing a ‘spiritual doorway,’ during rituals or ceremonies.
So let’s probe into this inscription breaking it down part by part.
ΜΙΔΑΙ
To begin with, I am very confident that the city of Mida followed the same naming pattern as other ancient cities that lay under the aegis of Cybele whether Mycenaean and later Achaean, such as Athenai (Athens) and Thebai (Thebes), or also very likely other Phrygian counterparts, such as Kolossai or Kelainai, to the effect of ‘Midai.’
Along these lines, Cybele herself would take up the name of each city that evoked her as a protector by means of an epithet in a form that would spell ‘She/The Lady of (name of the city).’
Thereby Cybele carried the epithet ‘Αθηνή’ (Atḗnē), spelling ‘She/Lady of Athens,’ ‘Θηβή’ (Tḗbē), meaning ‘She/Lady of Thebes,’ or ‘Μυκηνή’ (Mukḗnē), meaning ‘She/Lady of Mycenae,’ as an instance.
The reasoning behind the plural names of ancient cities is far from clear but, looking at the form ‘Midai’ (Cybele) for Mida in the inscription in discussion, I am beginning to speculate that the suffix ‘-ai,’ voiced as ‘a-i’ (very similar in both sound and function to later Latin ‘-ae’), may have not had a plural function initially but rather shaped a feminine possessive form of the name referred to.
The above argument can be supported by Phrygian male patronyms such as ‘ΑΡΚΙΕϝΑΙΣ,’ meaning ‘son of ΑΡΚΙΑΣ,’ where the respective suffix ‘-ais’ (voiced as ‘a-i-s’) comes at the end of the possessive adjective, corresponding to the female ‘-ai’ above.
Therefore, the name ‘ΜΙΔΑΙ’ in the inscription most certainly shapes a feminine possessive form spelling ‘She/Lady of Mida’ in this case. By implication, ‘ΑΘΗΝΗ’ (Atḗnē) would have been ‘ΑΤΕΝΑΙ/ΑΘΗΝΑΙ’(1) and ‘ΘΗΒΗ’ (Tḗbē) would have been ‘ΤΕΒΑΙ/ΘΗΒΑΙ’(1) respectively as epithets of Cybele in earlier stages.
As the letter ‘H’(2) with a similar sound (long ‘e’) came along, as well as other developments, the use of the suffix ‘-ai’ could then have been likely gradually delegated to eventually help form plural feminine nouns later.
Many modern historians suggest that there were sisterhoods of priestesses devoted to Cybele(3) bearing her epithet, such as ‘Athenai’ or ‘Thebai,’ in the respective cities which may have eventually influenced such a switch in function into plural of the suffix ‘-ai’ with female names.
Therefore, ancient cities under the aegis of Cybele seem to have eventually ended up carrying the respective (plural) name of the sisterhood of priestesses dedicated to her therein.
(1) Same pronunciation as ‘Atena-‘i’ and ‘Teba-‘i’ respectively.
(2) Eventually, ‘H’ supplanted ‘ai’ as suffix in feminine possessive forms in tongues/dialects such as Phrygian and Ionian (which carries a profound Phrygian platform).
(3) More precisely, modern historians say that it is the very same goddess in all those ancient cities, which adds up.
Cybele is clearly the protectress of Athens and most likely Thebes, venerated as principal goddess, so it follows that she would have been of Mycenae as well.
Some time ago, I presented a thesis where I maintained, accompanied with a thorough breakdown, that the name of Istanbul (also known as Constantinople) does not mean ‘Εις την Πόλιν (To the City)’ as generally given around but instead ‘Land/Place of the (crescent) Moon.’
That comes out of the first component ‘Istan-,’ a Persian loan than means ‘land, place,’ and the second of ‘-bul,’ which is a Semitic loan that used to be the name of a Hebrew month as well as the respective moon.
Recently, I have got acquainted with a history teacher at a relatively central school in London who is of multinational background as a blend of British, Greek and Palestine (his name is British) with a very good knowledge in Semitic languages.
And when I asked him (about that second component), he confirmed to me that ‘bul’ indeed means ‘moon’ (it is a rather obsolete word/name nowadays) and thereby further substantiated my theory. After all, the official etymology always looked ‘lame’ to me (and it’s not the only one).
Greek
Πριν από κάποιο καιρό, παρουσίασα μία θέση όπου υποστήριξα, μαζί με μια λεπτομερή ανάλυση, ότι το όνομα της Istanbul (επίσης γνωστή ως Κωνσταντινούπολη) δεν σημαίνει ‘Εις την Πόλιν’ όπως γενικότερα δίνεται αλλά αντιθέτως ‘Χώρα του (ημι) φεγγαριού.’
Αυτό προέρχεται από το πρώτο συστατικό ‘Istan-,’ ένα περσικό ‘δάνειο’ που σημαίνει ‘Χώρα, Περιοχή,’ και το δεύτερο του ‘-bul,’ το οποίο είναι ένα σημιτικό ‘δάνειο’ που αποτελούσε το όνομα ενός εβραϊκού μήνα καθώς και του αντίστοιχου φεγγαριού.
Πρόσφατα, γνωρίστηκα με ένα καθηγητή ιστορίας σε ένα σχετικά κεντρικό σχολείο στο Λονδίνο που έχει μια πολύπλευρη καταγωγή ως Βρετανός, Έλληνας αλλά και Παλεστίνιος (το όνομά του είναι Βρετανικό) με πολύ καλή γνώση σημιτικών γλωσσών.
Και όταν τον ρώτησα (σχετικά με το δεύτερο συστατικό), μου επιβεβαίωσε ότι το ‘bul’ πραγματικά σημαίνει ‘φεγγάρι’ (μια μάλλον απαρχαιωμένη λέξη/όνομα) και κατ’αυτό τον τρόπο περαιτέρω επιβεβαίωσε την άποψή μου. Ούτως ή άλλως, η επίσημη ετυμολογία πάντα έδειχνε ‘κουτσή’ σε μένα (και δεν είναι η μόνη).
As I have maintained time and again, the name ‘Zeus’ does not constitute a theonym (a god’s proper name) nor is equivalent to a specific god but an epithet and a title applied to the respective king god in a polytheistic system or over a geographical area in ancient times.
In ancient societies, either out of respect or fear or social demand (or a combination thereof), people would evade to invoke a god or goddess directly by one’s name and employ instead an honorary epithet or title that conveyed a specific trait of one.
The hand of Sabazios
Phrygian Sabazios
‘Zeus’ (ΖΕΥΣ, ‘mighty,’ ‘ heavenly,’ ‘divine’) shapes a variation of ‘Deus’ (ΔΕΥΣ) deriving both on Proto-Indo-European ‘Dyēus’ (sky god) that I long speculated that it emerges in the Phrygian language probing the name of Phrygian god Sabazios.
Sabazios (ΣΑΒΑΖΙΟΣ, voiced as ‘savazios’ in Common/Koine) was pronounced as ‘sabazdios’ in Phrygian, the same way as in the later Hellenic tongues, and is the Zeus that was venerated in Athens, among others, as I have said again.
Furthermore, he is the real god of wine that was venerated widely across the Aegean, Anatolia (Minor Asia) and a large part of the Balkans and not Dionysus, which is also a title and not a theonym, for whom he is erroneously confused.
For that matter, his name breaks down as ‘Saba-‘(1), a product (syrup) made from grape must in wine-making (used as a word in the very same manner by the Hellenes) and the second component ‘-zdios’ spelling ‘(king) god’ in a genitive form.
I have to add here that Dionysus (voiced as ‘Dionusos’ by the Hellenes) actually originates in the also Phrygian ‘ΔΙΟΝΣΙΝ’ (pronounced as ‘diunsin,’ which appears in the form ‘ΔΙΟΥΝΣΙΝ’ in neo-Phrygian).
Now, for ‘Sabazdios’ (Sabazios) to bear as second component the form ‘-zdios’ (zios) in genitive that means that in the nominative the latter would be either ‘Zdeus’ (Zeus) or ‘Zdis’ (Zis), as the second appears as a principal deity among the Thracians who show substantial influences by the Phrygians religionwise.
And the evidence that it is the former (‘zdeus,’ Zeus) arrived when I first stumbled on the Phrygian deity Ma Zeus and about a couple of weeks later on the also Phrygian god Ti Zeus.
The above mentioned appear in that form in Phrygian inscriptions, by means of further evidence, as well as other ancient and early medieval sources while the use of ‘Zeus’ clearly spells that it is an epithet/title and not a theonym (proper name of a god).
Ti Zeus and Ma Zeus
Ti Zeus (ΤΙ ΖΕΥΣ) is a storm/weather sky god that actually proves to be none else than the Olympian Zeus we are taught about while he is also associated with further Phrygian god Bas (ΒΑΣ, ‘bas,’ most likely bearing the sense of ‘guardian’) even though the latter may as well shape simply yet another epithet of the former.
As regards Ma Zeus, I personally reckon that it is not lunar god Mas (ΜΑΣ) or Men (ΜΗΝ, pronounced as ‘men’) as widely thought around as he doesn’t seem to be a king god, bearing actually the epithet ‘ΔΕΥΣ/ΔΕΣ’ (god) instead, but regards supreme Phrygian goddess Cybele (pronounced as ‘kubele’), who seems to have also carried the name ‘Ma’ as mother (of all gods).
Which, in turn, means that ‘Zeus’ wasn’t employed only for gods but for goddesses as well(2). Albeit a section of (modern) historians regard that Ma was a different goddess as she was venerated under that name in Cappadocia, the truth is that, as it often happens, that she is apparently none else than Cybele again worshipped under that appellation with some additional traits suited to the fabric of the region.
On top of that, the argument that Ma is also a war goddess gets balanced out by Cybele being often portrayed on a chariot drawn by lions carrying a bird of prey while escorted by Nike which demonstrate that she bore herself profound elements of a warlike goddess.
After all, for her to be protectress of the very city-state of Athens, among many others, she ought to have carried this aspect – and as it turns out ‘Athena’ wasn’t a name of a goddess but epithet of Cybele herself as protectress of the city (more in a forthcoming special post)!
Let there be noted that Zeus was pronounced as ‘zdeus’ both in Phrygian, where it also appears later in the form ‘Zes’ (ΖΕΣ), and the Hellenic dialects that are much later. Accordingly, Deus (ΔΕΥΣ, ‘god’) is also an epithet, further presenting the form Des (ΔΕΣ), that originates in the Phrygian language as well.
The Phrygian structure
It is of particular interest the form and structure of the names of Phrygian gods as the epithet/title always follows the theonym which evokes the word order in French (e.g., voiture noir).
Actually, there could be a link between the Franks (nowadays French) and the Phrygian, even though modern historians are quick to dismiss that, as I keep stumbling on pieces of potential evidence that suggest it.
Among others, it comes particularly intriguing, to me at least, that for instance there appears the word ‘ΓΑΛΛΟΙ’ in the Phrygian language, probably pronounced as ‘Galloj’(3) quite reminiscent of ‘Gaulois(e)’), which was the name of the priests of Cybele.
Finally, as an aside, let me add that the word ‘μήνας’ (minas, ‘month) in modern Greek comes from the name of above mentioned Phrygian god ΜΗΝ (‘men’), borrowed in this very form in the later Hellenic dialects, which further carries this sense.
The Midas Monument is a high rock-cut relief, measuring about 17m high and 16.5m wide, in the shape of a pedimented temple front that lies on the cliff side of the citadel of the ancient Phrygian city of Mida (Yazılıkaya in Turkish), province of Eskişehir in northwest nowadays Turkey.
It bears a dedication in Old Phrygian on the upper left hand side by Ates, son of Arkias, that has “ΜΙΔΑΙ ΛΑFΑΓΤAEI FΑΝAKTEI ΕΔΑΕΣ” to the effect of ‘Midai (She of Mida, Cybele) overlord and leader of people dwells/is present here,’ likely fashioned in the late eighth century BC.
The monument was initially erroneously taken for King Midas’s tomb, hence its name, due to the presence of the name ‘Midai’ in the above mentioned inscription, yet the latter eventually turned out to be yet another epithet of Phrygian supreme goddess Cybele, apparently as patron of the city.
In point of fact, the site served as a sanctuary of Cybele herself where a statue of the goddess would be placed in the entrance-shaped niche at the bottom of the monument, potentially representing a ‘spiritual doorway,’ during rituals or ceremonies.
Looking at it, the carved out pedimented temple front and the false doorway (niche) could as well have stood for a visual temple of Cybele, who emerged (was born) from a rock according to legend, as well as portal that connects the known and unknown, the living and the dead, since the goddess was held as a mediator between the two.
The façade of the monument displays a fabulous geometric pattern made up of crosses, triangles and squares where there is a similar unfinished second rock-cut monument a few hundred metres round on the very same rock cliff.
Slightly to the south of the monument lies a rock-cut necropolis that contains several Phrygian tombs while on top of the citadel can be found a magnificent altar of the Mother Goddess (Cybele).
Finally, I am very confident that the city of Mida followed the same naming pattern as other ancient cities that lay under the aegis of Cybele to the effect of Midai(1). That can be substantially recommended by the form ‘Midai’ of her name in the earlier mentioned inscription.
On the other hand, the Turkish name Yazılıkaya simply means something like ‘Place of the Inscription Rock.’
The Roman Baths and Gymnasium, among the most arresting sights across the city, was constructed towards the late second and maybe into the early third century AD located on the western edge of Sardis, ancient Lydia.
The pictured Marble Court, facing west, shaped the centrepiece that comprised a two-story colonnaded courtyard designated for the Roman imperial cult, featuring a statue of the emperor niched up in the main apse, lying at the very heart of the complex.
On the eastern side (near), lay a large open palaestra that measured a good 600 x 150ft (roughly 183 x 46m) of a sand floor encompassed by a colonnaded portico on all four sides whilst there were small rooms set up for weight training, skill practicing and massage around.
Finally, on the western side, beyond the Marble Court, stood the baths that contained the Frigidarium (cold pool) for the completion of the process towards the centre along with the Tepidarium (warm pool) and the Caldarium (hot pool) on the outer side.
It was when I stumbled on this particular artefact, the terracotta statue group of storm god Zeus abducting Trojan hero Ganymede, that it suddenly struck me that Olympian Zeus is no other than Phrygian king god and Olympian Ti Zeus.
Note, in particular, the rustic outfit, barefoot into the bargain, and the wooden staff of Zeus which are characteristic of the Phrygians and their ways of life as well as many of their deities.
Sabazios, the other king god of the Phrygians, and Cybele, the supreme Phrygian goddess, are also depicted or accounted bearing a wooden staff among others.
There has to be said, furthermore, that ancient historian Pausanias calls Trojans as Phrygians in his account of the Trojan Horse and the fall of Troy in the legendary Trojan War.
Considered to have been crafted around 480 – 470 BC, the statue group came to light in fragments initially in 1878 and then in 1938 in the southwestern and western area of the ancient stadium of Olympia, pieced gradually together to a substantial degree.
Breaking through History 