As already presented, the Midas Monument is a high rock-cut relief in the shape of a pedimented temple front that lies on the cliff side of the citadel of the ancient Phrygian city of Mida (Yazılıkaya in Turkish), province of Eskişehir in northwest nowadays Turkey.
The monument bears a dedication on the upper left hand side in Old Phrygian by Ates, son of Arkias, that has “ΜΙΔΑΙ ΛΑFΑΓΤAEI FΑΝAKTEI ΕΔΑΕΣ” to the effect of ‘Midai (She of Mida, Cybele) overlord and leader of people dwells/is present here,’ likely fashioned in the late eighth century BC.
It was initially erroneously taken for King Midas’s tomb, hence its name, due to the presence of the name ‘Midai’ in the above mentioned inscription, yet the latter eventually turned out to be yet another epithet of Phrygian supreme goddess Cybele, apparently as patron and protector of the city.
For that matter, the site served as a sanctuary of Cybele herself where a statue of the goddess would be placed in the entrance-shaped niche at the bottom of the monument, potentially representing a ‘spiritual doorway,’ during rituals or ceremonies.
So let’s probe into this inscription breaking it down part by part.
ΜΙΔΑΙ
To begin with, I am very confident that the city of Mida followed the same naming pattern as other ancient cities that lay under the aegis of Cybele whether Mycenaean and later Achaean, such as Athenai (Athens) and Thebai (Thebes), or also very likely other Phrygian counterparts, such as Kolossai or Kelainai, to the effect of ‘Midai.’
Along these lines, Cybele herself would take up the name of each city that evoked her as a protector by means of an epithet in a form that would spell ‘She/The Lady of (name of the city).’
Thereby Cybele carried the epithet ‘Αθηνή’ (Atḗnē), spelling ‘She/Lady of Athens,’ ‘Θηβή’ (Tḗbē), meaning ‘She/Lady of Thebes,’ or ‘Μυκηνή’ (Mukḗnē), meaning ‘She/Lady of Mycenae,’ as an instance.
The reasoning behind the plural names of ancient cities is far from clear but, looking at the form ‘Midai’ (Cybele) for Mida in the inscription in discussion, I am beginning to speculate that the suffix ‘-ai,’ voiced as ‘a-i’ (very similar in both sound and function to later Latin ‘-ae’), may have not had a plural function initially but rather shaped a feminine possessive form of the name referred to.
The above argument can be supported by Phrygian male patronyms such as ‘ΑΡΚΙΕϝΑΙΣ,’ meaning ‘son of ΑΡΚΙΑΣ,’ where the respective suffix ‘-ais’ (voiced as ‘a-i-s’) comes at the end of the possessive adjective, corresponding to the female ‘-ai’ above.
Therefore, the name ‘ΜΙΔΑΙ’ in the inscription most certainly shapes a feminine possessive form spelling ‘She/Lady of Mida’ in this case. By implication, ‘ΑΘΗΝΗ’ (Atḗnē) would have been ‘ΑΤΕΝΑΙ/ΑΘΗΝΑΙ’(1) and ‘ΘΗΒΗ’ (Tḗbē) would have been ‘ΤΕΒΑΙ/ΘΗΒΑΙ’(1) respectively as epithets of Cybele in earlier stages.
As the letter ‘H’(2) with a similar sound (long ‘e’) came along, as well as other developments, the use of the suffix ‘-ai’ could then have been likely gradually delegated to eventually help form plural feminine nouns later.
Many modern historians suggest that there were sisterhoods of priestesses devoted to Cybele(3) bearing her epithet, such as ‘Athenai’ or ‘Thebai,’ in the respective cities which may have eventually influenced such a switch in function into plural of the suffix ‘-ai’ with female names.
Therefore, ancient cities under the aegis of Cybele seem to have eventually ended up carrying the respective (plural) name of the sisterhood of priestesses dedicated to her therein.
(1) Same pronunciation as ‘Atena-‘i’ and ‘Teba-‘i’ respectively.
(2) Eventually, ‘H’ supplanted ‘ai’ as suffix in feminine possessive forms in tongues/dialects such as Phrygian and Ionian (which carries a profound Phrygian platform).
(3) More precisely, modern historians say that it is the very same goddess in all those ancient cities, which adds up.
Cybele is clearly the protectress of Athens and most likely Thebes, venerated as principal goddess, so it follows that she would have been of Mycenae as well.
As I have maintained time and again, the name ‘Zeus’ does not constitute a theonym (a god’s proper name) nor is equivalent to a specific god but an epithet and a title applied to the respective king god in a polytheistic system or over a geographical area in ancient times.
In ancient societies, either out of respect or fear or social demand (or a combination thereof), people would evade to invoke a god or goddess directly by one’s name and employ instead an honorary epithet or title that conveyed a specific trait of one.
The hand of Sabazios
Phrygian Sabazios
‘Zeus’ (ΖΕΥΣ, ‘mighty,’ ‘ heavenly,’ ‘divine’) shapes a variation of ‘Deus’ (ΔΕΥΣ) deriving both on Proto-Indo-European ‘Dyēus’ (sky god) that I long speculated that it emerges in the Phrygian language probing the name of Phrygian god Sabazios.
Sabazios (ΣΑΒΑΖΙΟΣ, voiced as ‘savazios’ in Common/Koine) was pronounced as ‘sabazdios’ in Phrygian, the same way as in the later Hellenic tongues, and is the Zeus that was venerated in Athens, among others, as I have said again.
Furthermore, he is the real god of wine that was venerated widely across the Aegean, Anatolia (Minor Asia) and a large part of the Balkans and not Dionysus, which is also a title and not a theonym, for whom he is erroneously confused.
For that matter, his name breaks down as ‘Saba-‘(1), a product (syrup) made from grape must in wine-making (used as a word in the very same manner by the Hellenes) and the second component ‘-zdios’ spelling ‘(king) god’ in a genitive form.
I have to add here that Dionysus (voiced as ‘Dionusos’ by the Hellenes) actually originates in the also Phrygian ‘ΔΙΟΝΣΙΝ’ (pronounced as ‘diunsin,’ which appears in the form ‘ΔΙΟΥΝΣΙΝ’ in neo-Phrygian).
Now, for ‘Sabazdios’ (Sabazios) to bear as second component the form ‘-zdios’ (zios) in genitive that means that in the nominative the latter would be either ‘Zdeus’ (Zeus) or ‘Zdis’ (Zis), as the second appears as a principal deity among the Thracians who show substantial influences by the Phrygians religionwise.
And the evidence that it is the former (‘zdeus,’ Zeus) arrived when I first stumbled on the Phrygian deity Ma Zeus and about a couple of weeks later on the also Phrygian god Ti Zeus.
The above mentioned appear in that form in Phrygian inscriptions, by means of further evidence, as well as other ancient and early medieval sources while the use of ‘Zeus’ clearly spells that it is an epithet/title and not a theonym (proper name of a god).
Ti Zeus and Ma Zeus
Ti Zeus (ΤΙ ΖΕΥΣ) is a storm/weather sky god that actually proves to be none else than the Olympian Zeus we are taught about while he is also associated with further Phrygian god Bas (ΒΑΣ, ‘bas,’ most likely bearing the sense of ‘guardian’) even though the latter may as well shape simply yet another epithet of the former.
As regards Ma Zeus, I personally reckon that it is not lunar god Mas (ΜΑΣ) or Men (ΜΗΝ, pronounced as ‘men’) as widely thought around as he doesn’t seem to be a king god, bearing actually the epithet ‘ΔΕΥΣ/ΔΕΣ’ (god) instead, but regards supreme Phrygian goddess Cybele (pronounced as ‘kubele’), who seems to have also carried the name ‘Ma’ as mother (of all gods).
Which, in turn, means that ‘Zeus’ wasn’t employed only for gods but for goddesses as well(2). Albeit a section of (modern) historians regard that Ma was a different goddess as she was venerated under that name in Cappadocia, the truth is that, as it often happens, that she is apparently none else than Cybele again worshipped under that appellation with some additional traits suited to the fabric of the region.
On top of that, the argument that Ma is also a war goddess gets balanced out by Cybele being often portrayed on a chariot drawn by lions carrying a bird of prey while escorted by Nike which demonstrate that she bore herself profound elements of a warlike goddess.
After all, for her to be protectress of the very city-state of Athens, among many others, she ought to have carried this aspect – and as it turns out ‘Athena’ wasn’t a name of a goddess but epithet of Cybele herself as protectress of the city (more in a forthcoming special post)!
Let there be noted that Zeus was pronounced as ‘zdeus’ both in Phrygian, where it also appears later in the form ‘Zes’ (ΖΕΣ), and the Hellenic dialects that are much later. Accordingly, Deus (ΔΕΥΣ, ‘god’) is also an epithet, further presenting the form Des (ΔΕΣ), that originates in the Phrygian language as well.
The Phrygian structure
It is of particular interest the form and structure of the names of Phrygian gods as the epithet/title always follows the theonym which evokes the word order in French (e.g., voiture noir).
Actually, there could be a link between the Franks (nowadays French) and the Phrygian, even though modern historians are quick to dismiss that, as I keep stumbling on pieces of potential evidence that suggest it.
Among others, it comes particularly intriguing, to me at least, that for instance there appears the word ‘ΓΑΛΛΟΙ’ in the Phrygian language, probably pronounced as ‘Galloj’(3) quite reminiscent of ‘Gaulois(e)’), which was the name of the priests of Cybele.
Finally, as an aside, let me add that the word ‘μήνας’ (minas, ‘month) in modern Greek comes from the name of above mentioned Phrygian god ΜΗΝ (‘men’), borrowed in this very form in the later Hellenic dialects, which further carries this sense.
Όπως ανέφερα σε πρόσφατο post μου, το όνομα του Ίον (μάλλον ‘Γιον’ σε πρώιμη μορφή) από τον οποίο πήραν το όνομά τους οι Ίονες (ή πιο σωστά Ιόνες), οι πρώην Αιγιαλείς Πελασγοί, είναι σημιτικό με ρίζα το ‘Ιό-‘ (‘Yoḥ-‘)* ως προς τη σημασία του ‘αφέντης, κύριος, άρχοντας.’
Η Θάλασσα της Γαλιλαίας ή Γεννησαρέτ
Η ίδια ακριβώς λεξική ρίζα στην αρχή εμφανίζεται μάλιστα και σε μερικά σημαντικά σημιτικά ονόματα όπως για παράδειγμα το Johan(n)an (‘Yōḥānān’) το οποίο αποδίδεται σε γνωστά αντίστοιχα ‘δυτικά’ ονόματα ως Ιωάννης, Giovanni, John, Johan(n) και Johannes μεταξύ άλλων.
Το όνομα αναλύεται ως ‘Yο-ḥa’nan’ (σε κάποιες σημιτικές/εβραϊκές διαλέκτους τονισμένο αντιθέτως ως ‘Yο-‘ḥanan’) που αποδίδεται ως ‘Ο Άρχοντας/Κύριος (‘Yoḥ-‘) είναι φιλεύσπλαχνος (‘-ḥa’nan’), όπου το πρώτο συστατικό (εναλλακτικά και ‘Yeḥ-’) αποτελεί μια σύντομη μορφή του θεού Yahweh (ή Yehovah).
Ωστόσο, το όνομα εμφανίζεται παλαιότερα και ως Yeho-cha’nan ή Yo-cha’nan όπου ‘cha-‘nan’ (‘κ(χ)α-νάν’) μπορεί να σημαίνει επίσης ‘βασιλεύει, κυριαρχεί’ από το ρήμα ‘k(h)ana’ που έχει τη σημασία ‘κυριαρχώ, κατέχω, υποτάσσω’ ως προς την απόδοση ‘Ο Yoḥ (Άρχοντας) βασιλεύει/κυριαρχεί’ κατά την άποψή μου.
Ο Yahweh (ίσως και Yohweh) ή Yehovah (Ιεχωβά στη γλώσσα μας) ήταν ένας πολεμικός και καιρικός θεός που οι Ισραηλίτες και Ιουδαίοι υιοθέτησαν στο πολυθεϊστικό τους σύστημα μέσω των Βεδουίνων κατά τον 14ο αιώνα περίπου π.Χ. πριν αργότερα ‘συγχωνεύσουν’ με τον κύριο θεό τους El γύρω στον 10ο ή 9ο αιώνα π.Χ. και τελικά επικρατήσει ο ίδιος σαν μόνος θεός τους από τον 6ο αιώνα π.Χ.
Και όπως μπορεί να καταλάβατε, ο Yahweh ή Yehovah είναι ο θεός που γνωρίζουμε ως… ‘Θεός’ στη χριστιανική θρησκεία, όπου το τελευταίο δεν είναι τίποτα άλλο από ένα επίθετό του (όπως και ‘Κύριος’). Ενδεχομένως, πάντως, το όνομά του να είναι ουσιαστικά ‘Yoḥ’ ή/και ‘Yeḥ’ με το Yahweh ή Yehovah να αποτελεί μια ‘προέκταση’ με τη σημασία ‘Ο Άρχοντας υπάρχει.’
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι και το όνομα Canaan (λατινικά), Καναάν (ελληνικά) ή Χαναάν (Κοινή), ανάμεσα σε διάφορες παραλλαγές, έχει την ίδια ρίζα με το δεύτερο συστατικό (‘-chanan’) και πολύ πιθανώς σημαίνει ‘κατεχόμενη/δική μας γη’ ή ‘πεδινές περιοχές’ (που βρίσκονται χαμηλά).
Από τα παραπάνω έτσι προκύπτει, με δεδομένη τη ‘βραχύτητα’ του ‘ο,’ ότι το Ιωάννης (όπως και το Ιωάννα) λανθασμένα αποδίδεται με ‘ω’ και κανονικά θα έπρεπε να γράφεται με ‘ο’ ως Ιο-άννης (και Ιο-άννα αντίστοιχα), μια μορφή που υπάρχει.
Η ίδια ρίζα ‘Yoḥ-‘ ή ‘Yeḥ-‘ εμφανίζεται επίσης και στο όνομα Yo-shua ή Ye-shua (Yeshu/Yešu, με ουρανικό ‘σ,’ στα Αραμαϊκά) που δεν είναι άλλο από το (Βιβλικό) σημιτικό όνομα του Ιησού με τη σημασία ‘Ο Άρχοντας (Yoḥ/Yeḥ) σώζει’ σε αναφορά με το θεό Yahweh.
Η ηχητική απόδοση του Ιησούς ως ‘Ι-ι-σούς’ στη γλώσσα μας οφείλεται στην Κοινή και προφανώς προέρχεται από μια προγενέστερη μορφή του ονόματος όπου το ‘η’ προφερόταν ως (μακρό) ‘ε,’ πιο κοντά στη σημιτική του απόδοση, όπως θα ήταν στις ελληνικές ή φρυγικές διαλέκτους.
The Ourea (/ˈu:rea/, or alternatively Orea /`orea/) were ten primordial deities offspring of Titaness Gaia (or Gaea) that preceded most of the Titans and corresponded to as many respective deified holy mountains as guardians that spanned most of the very ancient known world.
Mount Uludağ, northwest modern Turkey, the ancient Phrygian Mount Olympus or Ulympus
Albeit considered part of the Hellenic (more properly Helenic – and not Greek!) mythology, they are actually inactive characters therein and some only present some action in stories beyond its sphere which, along with the clearly Anatolian structure of the name, strongly recommends an origin from the east.
That said, both forms look most likely Phrygian in descent as the interchange between the sounds /u/ and /o/ as concerns the letter ‘O’ is conspicuous in Old Phrygian, stretching over the best part of their history, where ‘Ω’ and apparently also the diphthong ‘OY’ were introduced to render the former sound in New Phrygian, attested between the first and third century AD (if not earlier).
The Hellenes (more properly Helénoi, or Helénēs), on the other hand, did not use ‘OY’ to render the sound /u/ but ‘Y,’ or ‘Ω’ (Ionians), whereas it was the so-called Koine (Common) that did when it emerged in Anatolia around 330 BC, a ‘bastard’ dialect they didn’t reckon as Hellenic but barbaric anyway.
Which, in turn, spells that ‘Orea’ is the older and ‘Ourea’ a much later form of the appellation in writing though the former effectively contained the latter phonetically.
On top of that, not only the stem ‘or-‘ seems to feature well in Old Phrygian but there was further a similar word ‘ΟΡ-ΥΑΝ’ (voiced as ‘or-uan’ or ‘ur-uan’) that means ‘guardian’ or ‘warden,’ a trait that well fits that of the Ourea.
Nonetheless, the quest of the roots of the name most likely doesn’t wind up here but rather runs far deeper in the past and east among the very influential Hurrians, out of the ranks of whom the Phrygians look as though they may as well have emerged themselves.
Looking closer, the pattern and pronunciation of either Our-ea or Or-ea strongly suggest and reflect a most likely earlier Hurrian form as ‘Ur-Ea’(1) behind it; where ‘ur,’ pronounced as either /ur/ or /or/ just like Phrygian ‘Or-,’ carries the sense of ‘elevated/above ground,’ ‘primeval/primordial’ or ‘source of (divine) light’ whilst ‘ea’ spells ‘earth, ground, mound’ and therefore meets the profile a great deal.
Now, the ten Ourea, or Orea, are lined up on several websites as Aitna (or Aetna), Athos, Helicon, Kithairon, Nys(s)os, Olympus 1, Olympus 2, Oreios, Parnes, and Tmolus – yet a list that doesn’t fully add up on a couple of grounds.
First, there cannot be two (or more) of the same offspring that bear the very same name and yet the above list displays two Ourea under the appellation Olympus, which correspond to the respective mountains in ancient Phrygia and Thessaly. Therefore, one of them is not the original.
Second, the line-up on display doesn’t show Belos (or Belus), a confirmed Oureo(2) (or Oreo), which is actually the original name of Mount Olympus in Thessaly (nowadays Greece). The name itself breaks down as Bel-os/us and forms the apparent Anatolian and Hellenic rendering of Bel, Belu or Ba’al (meaning ‘Lord,’ ‘Master’), a major Akkadian, Babylonian and Phoenician god (or gods).
For that matter, Herodorus recounts that Cadmus(3) and his men drove away the Hestiaeans, apparently Leleges (Luwian speaking peoples out of Anatolia), from northwestern Thessaly which entails a Phoenician hold over the region, with storm god Ba’al (Zeus)(4) set up on the ‘throne’ of the mountain, in the wake in deep ancient times.
On the other hand, the Phrygian Olympus is the genuine one as there was actually a Phrygian mountain god named Olympos, who may be the same as the namesake Oureo, that was an early consort of supreme goddess Cybele as well as considered the inventor of the flute and father of the flute-playing Satyrs.
The name Olympus, or alternatively Ulympus, is most likely Phrygian as well. But I will discuss the matter of Olympus, which is very intriguing, at far greater length in a separate post as it merits. For the time, let’s now look at the proper make-up of the Ourea:
(1) Ea is also the name of the Akkadian and Babylonian god of the earth.
(2) Oureo (or Oreo) is most likely the root of modern Greek ‘όρος’ (`oros,’ mountain).
(3) Belus was also a legendary Pharaoh of Egypt of divine lineage who was further twin brother of King Agenor of Tyre (Phoenicia), father of Cadmus, and long ancestor of Perseus, the legendary founder of Mycenae.
(4) As I have reiterated, Zeus is an epithet (title) and not a theonym applied to king gods and Ba’al was a storm god that resembled the Zeus we have in mind a great deal at that.
Μελετώντας το (Ευκλείδειο) Ελληνικό αλφάβητο ξανά πρόσφατα, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση για πρώτη φορά ότι το γράμμα ‘Λ’ στη μέση του ονομαζόταν στην πραγματικότητα ‘Λάμπ-ντα’ σε σύγκριση με το ‘Λάμ-δα’ στην λεγόμενη Νεοελληνική.
Ο λόγος είναι ότι το πρόθεμα/πρώτο συστατικό ‘λάμπ-‘ της λέξης είναι για την ακρίβεια Λυδικό φέροντας την έννοια του ‘διπλό(ς)/ή,’ συνήθως σε συμμετρική μορφή – και το ‘Λ’ εμφανίζει δυο ‘σκέλη’ και συμμετρικά ως προς την κορυφή του.
Το οποίο, με τη σειρά του, σημαίνει ότι οι Ίωνες στο ανατολικό Αιγαίο προφανώς δεν είχαν δικό τους όνομα για το γράμμα και έτσι το ενσωμάτωσαν στα δικά τους αλφάβητα όπως ακριβώς το βρήκαν.
Ακόμη και αν το αντίστοιχο Λυδικό γράμμα (𐤩) δεν είναι το ίδιο συμμετρικό* αλλά εξακολουθεί να παρουσιάζει δύο ‘σκέλη’ στις αντίστοιχες πλευρές της κορυφής του. Ενδέχεται, τουλάχιστον για κάποιες λέξεις ή ονόματα, να είχε τον ήχο ‘ντ’ σε αντιστοιχία με το ‘Δ’ ωστόσο.
Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι το ‘συμμετρικό’ Λ εμφανίζεται για πρώτη φορά στο Φρυγικό αλφάβητο ενώ δεν εμφανίζεται στο αντίστοιχο Λυδικό. Αλλά οι Λυδοί φαίνεται ότι χρησιμοποιούσαν το Φρυγικό πριν αναπτύξουν το ιδιαίτερο δικό τους κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. οπότε οι Ίωνες προφανώς το δανείστηκαν ‘έμμεσα’ από αυτούς.
Ο συλλογισμός, επιστρέφοντας, πίσω από τη λυδική καταγωγή του ‘λαμπ-‘ βρίσκεται την πολύ ενδιαφέρουσα λέξη ‘ΛΑΒΡΥΣ’ (προφερόμενη ως ‘λαμπ-ρους’) που σημαίνει (συμμετρικός) ‘διπλός πέλεκυς,’ που είναι Λυδική όπως βεβαιώνει ο Παυσανίας και μοιράζεται το ίδιο πρόθεμα.
Οι Έλληνες, ξανά, δεν είχαν όνομα για το συγκεκριμένο σύμβολο/όπλο στις δικές τους γλώσσες και έτσι το υιοθέτησαν από εκείνους από τους οποίους προήλθε, τους Λυδούς (το δεύτερο συστατικό ‘-ΡΥΣ’ σημαίνοντας ΄πέλεκυς’ κατά συνέπεια).
Η λέξη ‘ΛΑΒΡΥΣ’ μπορεί κάλλιστα να βρίσκεται πίσω από το όνομα/λέξη ‘ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ,’ προφερόμενο ως ‘λαμπούριντος,’ από την άποψη ότι η ‘Αίθουσα των Διπλών Πελέκεων’ που αποτελεί ένα σημαντικό μέρος από το Παλάτι/Ανάκτορο της Κνωσσού (Κρήτη), κτισμένο σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη εισροή από λαούς της Ανατολίας, εμφανίζει το σύμβολο καταφανώς ολόγυρα.
Και προσωπικά υποπτεύομαι ότι η αρχαία λέξη ‘ΛΑΒΙΣ’ (ή ‘ΛΑΒΥΣ;’), που είναι η λαβίδα, είναι επισης Λυδικής προέλευσης και με την ίδια ρίζα ενώ το εργαλείο παρουσιάζει δύο ‘βραχίωνες’ (συνήθως’ συμμετρικούς) το ίδιο μάλιστα.
Recently, I stumbled on the name of a Phrygian tribe, on two-three different websites at that, that intrigued me a great deal: ϝΡΕΚΥΝ!
That initial letter (ϝ) is actually called digamma or wau, a very ancient letter that first appears in the Phrygian alphabet, which is very much the ancestor of ‘w’ and sounded the same.
Why is that name intriguing? Because it sounded like ‘wrek’un,’ the ‘w’ with a sound like in ‘witch,’ that feels very similar to ‘Γραικός’ which actually is the Greek translation of… ‘Greek!’
As I have figured out, ‘ϝΡΕΚΥΝ’ has got to be a nominative plural form so most likely carried a suffix of ‘-ΟΣ’ at the end in the singular as ‘ϝΡΕΚΟΣ’ along the same lines with other old Phrygian words ending in ‘-YN,’ such as ‘ΑϝΤΥΝ’ (they) against ‘ΑΥΤΟΣ’ (he) and ”ΞΕΥΝ’ (strangers, foreigners) against apparently ‘ΞΕΝΟΣ’ (stranger, foreigner) respectively.
Which would have made it almost identical to ‘Γραικός’ (Greek) in pronunciation. So could the origin of ‘Greek’ and ‘Greeks’ be actually Phrygian, even more so given that I am not quite convinced that they come from ‘Graecian’ as generally given?
The term ‘Greek’ surfaced only towards late antiquity or early middle ages and equated to the speakers of Koine (Common) which itself emerged as a ‘contact’ language/dialect in Anatolia (Minor Asia) among the all the more multinational troops of Alexanders the Great, so it can all as well add up.
I haven’t been able to find anything further on them. I should also note that there is a hill with a very similar name, Wrekin, in east Shropshire (England) that doesn’t seem to have a known etymology.
Ξεκινώντας, να ξεκαθαρίσουμε κάποιους μύθους που δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα και ο πρώτος είναι ότι δεν υπήρχε ποτέ κοινό ελληνικό αλφάβητο αλλά ένας σημαντικός αριθμός από αυτά, με αρκετές και σημαντικές διαφορές μεταξύ τους, κατ’ αντιστοιχία με την παρουσία αρκετών διαφορετικών διαλέκτων ανάμεσα στους Έλληνες.
Δεύτερον, τα πρώιμα ελληνικά αλφάβητα (όπως χαρακτηρίστηκαν πολύ αργότερα) που είναι τα Λεσβιακά Αιολικά εμφανίζονται δειλά δειλά γύρω στο 760 – 740 π.Χ., τότε χρονολογούνται τα πρώτα γνωστά δείγματα που έχουν βρεθεί, και όχι γύρω στο 800 π.Χ. που είναι μια ακόμη από τις γνωστές σκόπιμες υπερβολές.
Το πιο γνωστό και αυτό που έτυχε μιας ευρύτερης αποδοχής είναι το ‘Ευκλείδειο Αλφάβητο’ (προφερόμενο πιθανώς ως Εουκλεντέο στην Αττική) με Ιωνική προέλευση από την Ανατολή που ουσιαστικά βλέπετε παρακάτω το οποίο εμφανίστηκε μόλις γύρω στο 403 ή 402 π.Χ., μετά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου δηλαδή, και καθιερώθηκε στην ευρύτερη Αττική και σημαντικό μέρος της Βοιωτίας.
Από εκεί και πέρα, το αλφάβητο αυτό ‘δανείστηκε’ η Κοινή που εμφανίστηκε στην Ανατολία (Μικρά Ασία) κατά τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλέξανδρου ανάμεσα στα όλο και πιο πολυεθνικά στρατεύματά του καθώς προχωρούσε, μια ‘μπάσταρδη’ γλώσσα ‘επαφής,’ και κατά κύριο λόγο ευδοκίμησε και καθιερώθηκε εκεί ενώ μεταξύ άλλων το υιοθέτησαν και προσάρμοσαν στη γλώσσα τους οι Φρύγες(1), αποτελώντας το λεγόμενο ‘Νεο-Φρυγικό’ αλφάβητο γύρω στο 330 π.Χ.
Μεταξύ των ελληνικών διαλέκτων και της Κοινής υπήρχαν μεγάλες διαφορές λεξιλογίου, σύνταξης, γραμματικής, τονισμού, προφοράς και φωνητικής που θα έκαναν τη συννενόηση ουσιαστικά από πολύ δύσκολη έως και αδύνατη μεταξύ ομιλητών από τις δύο πλευρές ενώ οι Έλληνες δεν την αποδέχονταν ως ελληνική και την θεωρούσαν βάρβαρη (ξένη) εξακολουθώντας να μιλούν τις δικές τους διαλέκτους (εκτός από τη χρήση της τελευταίας σε περιπτώσεις διαχειριστικής χρήσης κάτω από την Μακεδονική κυριαρχία).
Αλλά, βασικά, ούτε και η μεγάλη πλειοψηφία των ‘Ευρωπαίων’ Μακεδόνων (στην περιοχή της Μακεδονίας δηλαδή) χρησιμοποιούσε την Κοινή καλά καλά. Μακρινός απόγονος της Κοινής είναι και η δική μας γλώσσα που κανονικά ονομάζεται ‘Ρωμαίικα’ και καταχρηστικά αποκαλείται ‘ελληνική’ γιατί πολύ απλά δεν είναι. Αλλά για την Κοινή όσο και την ‘Νεο-Ελληνική’ θα μιλήσω εκτενέστερα σε μελλοντικά posts μου.
Συνεπώς, το αλφάβητο αυτό τελικά καθιερώθηκε μέσα στην Μακεδονική αυτοκρατορία του Αλέξανδρου και αυτές που πρόεκυψαν μετά το θάνατό του και την διαίρεσή της, που δεν ήταν ελληνική/ές, ως ‘μακεδονικό’ αλλά σε πολλές περιοχές τα τοπικά αλφάβητα και συστήματα γραφής διατηρήθηκαν για εγχώρια χρήση με την Κοινή ως μια ‘διεθνή’ γλώσσα,’ κάτι που φαίνεται στην Αίγυπτο και το Λεβάντε για παράδειγμα.
Τα γράμματα των διαφόρων ελληνικών αλφαβήτων ήταν πάντα όλα κεφαλαία και μπορεί να αριθμούσαν από 21 έως και 26 από αλφάβητο σε αλφάβητο, με το Ευκλείδειο να παρουσιάζει 24, ενώ το κείμενο μπορούσε να γράφεται από δεξιά προς αριστερά (ιδίως σε πρώιμες εποχές), αριστερά προς τα δεξιά αλλά και Βουστροφηδόν (με εναλλακτικό προσαναλισμό γραμμή προς γραμμή), πολύ συχνά και χωρίς κενά μεταξύ των λέξεων.
Τα Λεσβιακά (Αιολικά) αλφάβητα είναι ξεκάθαρο ότι προήλθαν από το Φρυγικό και είναι ουσιαστικά όμοια ενώ οι φρυγικοί ήχοι και προφορά των αντίστοιχων γραμμάτων, διφθόγγων και διγραμμάτων διατηρήθηκε και επεκτάθηκε σχεδόν εξ’ ολοκλήρου σε όλα τα υπόλοιπα, κάτι που συμβαίνει και με το Ευκλείδειο στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ.
Εξετάζοντας λίγο το Ευκλείδειο, έχουν ενδιαφέρον ανάμεσα σε άλλα τα ακόλουθα γράμματα:
A, που μπορούσε να προφέρεται τόσο ως βραχύ όσο και ως μακρό – στην αρχή λέξεων των Λεσβιακών (Αιολικών) διαλέκτων, ωστόσο, προφερόταν ως μακρό ‘ι.’ ως ένα πρόθεμα σε λέξεις που ξεκινούσαν με δίγαμμα (ϝ, wau), το οποίο βαθμιαία χάθηκε.
Έτσι, το ‘Αίολος,’ για παράδειγμα, προφερόταν ως ‘Ίολος.’
Β, που προφερόταν ως ‘μπ.’ Έτσι, το ‘Βήλος’ προφερόταν ως ‘Μπέ(ε)λος’ για παράδειγμα.
Γ, που προφερόταν ως ‘γκ’ εκτός αν ακολουθούσε δεύτερο γ ή κάποιο από τα κ, ξ, χ και μ οπότε ο ήχος του γινόταν ‘ν’ αντιθέτως – για παράδειγμα, το ‘Αγκυρα’ προφερόταν ως ‘ανκούρα.’
Δ, που αποδιδοταν ως ‘ντ.’ Έτσι, για παράδειγμα, το ‘Δήλος’ θα προφερόταν ‘Ντέ(ε)λος.’
ϝ(2) (δίγαμμα, wau), που προφερόταν όπως το αγγλικό ‘w’ και βρισκόταν πάντα στη αρχή λέξεων, ή στην αρχή συνθετικών που ήταν λέξεις ξεκινώντας με αυτό το γράμμα. Βαθμιαία, χάθηκε και κατέληξε αριθμητικό αναπαριστώντας το 6.
Ένα παράδειγμα είναι το Λεσβιακό Αϝέλιος (ήλιος) που έγινε τελικά Αέλιος (προφερόμενο ως Ί(ε)λιος.’
Ζ, που προφερόταν ως ‘ζντ’ (σε κάποιες διαλέκτους ίσως ως ‘ντζ’ ή ‘τσ’). Έτσι, για παράδειγμα, το ‘Ζευς’ προφερόταν ως ‘Ζντέους.’
Η, (έτα) που προφερόταν ως μακρό ‘ε΄ (βλέπε παραπάνω τα ‘Δήλος’ και ‘Βήλος’).
Θ, που προφερόταν ως δασυνόμενο ‘τ.’ Έτσι, το ‘Θηβαι’ προφερόταν ‘Τέ(ε)μπαϊ’ για παράδειγμα.
Ι, που μπορούσε να προφέρεται τόσο ως βραχύ όσο και ως μακρό ‘ι.’
Λ, που έχει ενδιαφέρον ότι ονομαζόταν ‘λάμπντα,’ που είναι Λυδικό.
Ξ, που μπορούσε να εναλλάσεται με το ‘Ζ’ από διάλεκτο σε διάλεκτο και που τα δύο χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για ονόματα, λέξεις ή οντότητες που ήταν άμεσα εισαγώμενες – έτσι δεν είναι τυχαίο ότι το ‘ξένος’ (ή ‘ξείνος’) ξεκινά με ‘ξ.’
Ο, πολύ πιθανώς σε κάποιες διαλέκτους προφερόταν και ως ‘ου.’
Ρ, που κατά κόρο προφερόταν δασυνόμενο, όπως το αγγλικό δίγραμμα ‘rh.’
Σ, το οποίο πριν από β, γ ή μ προφερόταν ως ‘ζ’ αντιθέτως – έτσι το ‘Σμύρνα’ (Σμύρνη) θα προφερόταν ως ‘Ζμούρνα’ (Δωρικό).
Y, που προφερόταν ως βραχύ ή μακρό ‘ου.’ Έτσι, π.χ., το ‘Διόνυσος’ προφερόταν ως Ντιονούσος.’
Φ, που αποδιδόταν ως δασυνόμενο ‘π.’ Έτσι, το ‘Φοίβος’ θα προφερόταν ως ‘Πόιμπος’ αντιθέτως με ότι νομίζουμε εμείς.
Χ, που προφερόταν ως δασυνόμενο ‘κ.’ Έτσι, το ‘Χαλκίς’ θα προφερόταν ‘Καλκίς’ για παράδειγμα.
Ω, για μεγάλο χρονικό διάστημα μόνο στην Ιωνική, όπου δείχνει να προφέρεται είτε ως μακρό ‘ο’ αλλά ακόμη περισσότερο ως ‘ου.’ Έτσι, το ‘Δώρος’ θα προφερόταν ως ‘Ντούρος.’
Ενδιαφέρον έχουν και οι δίφθογγοι που στη συντριπτική τους πλειοψηφία προφέρονται όπως τα δύο φωνήεντα διαδοχικά. Έτσι, το ‘αι’ προφερόταν ως ‘άι’ και το ‘ευ’ ως ‘έου’ με μοναδική ουσιαστικά εξαίρεση το ‘ει’ που προφερόταν ως μακρό ‘ε’ – έτσι, το ‘Δωριείς’ θα προφερόταν ‘Ντουριές.’
Το ίδιο πρότυπο ακολουθούσαν και τα διγράμματα που προφερόντουσαν όπως τα δύο σύμφωνα διαδοχικά, και υπήρχε λογική πίσω από αυτό αφού το ‘συμπαγές ντ’ αποδιδόταν από το Δ και το ‘συμπαγές μπ’ από το Β για παράδειγμα.
Τέλος, να αναφερθώ και στην δάσυνση που αφορά την προφορά ενός ‘χ’ με εκπνοή, όπως στο αγγλικό ‘home,’ σε λέξεις που παλαιότερες μορφές τους έφεραν το ‘σ’ ως αρχικό ήχο σαν το ‘φάντασμα’ του χαμένου γράμματος.
Στην Κλασσική Εποχή, η δάσυνση υποδηλωνόταν από την παρουσία του αριστερού Έμι-Έτα (αριστερό μισό του ‘Η’) ως διακριτικό πριν τελικά επινοηθεί η δασεία από τον Αριστοφάνη του Βυζαντίου προς τα τέλη του 3ου ή αρχές του 2ου αιώνα π.Χ.
Συνεπώς, το ‘Ήλιος’ προφερόταν ‘Χέ(ε)λιος’, το ‘Έλας’ (με ένα λάμδα και όχι ‘Ελλάς,’ τονισμένο στην παραλήγουσα) ως ‘Χέλας,’ το ‘Ελένος’ (και όχι ΄Έλληνας’) ως ‘Χελένος’ και το ”Ελένη’ ως ‘Χελέ(ε):νε(ε):.’
Να σημειωθεί ότι αυτό το δασυνόμενο ‘χ’ προφερόταν παλιότερα, ακόμη και μέσα στον 6ο αιώνα π.Χ., ακόμη και στη μέση μιας λέξης αν το δεύτερο συνθετικό της ήταν λέξη που σε παλαιότερη μορφή ξεκινούσε από ‘σ.’
Η δάσυνση υπήρχε και διατηρήθηκε στην Αττική, τις περισσότερες Ιωνικές καθώς και τις Δωρικές διαλέκτους ενώ χάθηκε σχετικά σύντομα στις Λεσβιακές Αιολικές και τις ενδοχωριακές Ιωνικές της Ανατολίας. Από την άλλη πλευρά, χάθηκε πολύ νωρίς στην Κοινή που δεν ήταν ελληνική ούτως ή άλλως.
Κάτι που φαίνεται και από την επινόηση της δασείας μόλις στα τέλη του 3ου ή αρχές του 2ου αιώνα για το ζήτημα γιατί αν η δάσυνση είχε χαθεί, όπως υποστηρίζουν κάποιοι ιστορικοί, δεν θα υπήρχε λόγος να δημιουργηθεί το αντίστοιχο πνεύμα και να έχει σημαντική γλωσσική διάδοση και εφαρμογή.
Να σημειωθεί ότι και τα άρθρα ‘ο’ και ‘η’ για το αρσενικό και θηλυκό ενός ονόματος δασύνονταν που σημαίνει ότι προφερόντουσαν ως ‘χο’ και χε’ αντίστοιχα (με εκπνοή).
Αντίστοιχα, το δεξιό Έμι-Έτα (το δεξί ήμισυ του ‘Η’) χρησιμοποιούνταν ως διακριτικό για να δηλώσει ‘ψίλωση’ πριν αντικατασταθεί από την ψιλή, επίσης επινόηση του Αριστοφάνη του Βυζαντίου, σε λέξεις που παλαιότερα ξεκινούσαν με δίγαμμα (ϝ), όπως για παράδειγμα το ‘Ίκαρος.’
Και δεν είναι τυχαίο ότι η δασεία και η ψιλή ονομάστηκαν ‘πνεύματα’ δεδομένου ότι αποτελούσαν τα ‘φαντάσματα’ (πνοές) χαμένων γραμμάτων από το παρελθόν.
ΣΣ Ο πίνακας, διαιρεμένος στα δύο, προέρχεται από το Wikipedia.
(1) Εν τούτοις, στοιχεία δείχνουν ότι το νεο-Φρυγικό αλφάβητο μπορεί αντιθέτως να ήταν απευθείας εξέλιξη του παλαιού.
(2) Το δίγαμμα δεν αποτελούσε μέρος του Ευκλείδειου Αλφάβητου αλλά είναι ένα πολύ ενδιαφέρον γράμμα/σύμβολο από προγενέστερα ελληνικά και πολλά αλφάβητα της Ανατολίας.
Όπως έχω ήδη αναφέρει, το Παλαιό Φρυγικό αλφάβητο εμφανίζεται προς τα τέλη του ένατου αιώνα π.Χ. και αποτέλεσε τη γραφή που χρησιμοποιήθηκε στα Φρυγικά κείμενα, όπως πιστοποιείται σε περίπου 400 επιγραφές που έχουν βρεθεί στην Ανατολία (Μικρά Ασία) και περαιτέρω, μέχρι περίπου το 300 π.Χ. πριν τελικά αντικατασταθεί από το Νεο-Φρυγικό (δεξιότατη στήλη), που εμφανίζεται μεταξύ 1ου και 3ου αιώνα μ.Χ.
Είναι στην πραγματικότητα το πρώτο γνωστό αλφάβητο που παρουσιάζει κανονικά φωνήεντα, 5 από αυτά (Α, Ε, Ι, Ο, Υ), μαζί με επιπλέον 14 σύμφωνα που αθροίζονται σε 19 συνολικά γράμματα, μολονότι αυτά στην πραγματικότητα μπορεί να ήταν 21 ή και περισσότερα καθώς τα ‘8’ και ‘Φ’ για παράδειγμα δείχνουν να προφέρονται ως ‘φ’ και δασυνόμενο(1) ‘π’ αντίστοιχα σε αντίθεση με ότι εμφανίζεται στον πίνακα.
Όλα τα γράμματα, με μερικά να αναπαριστάνονται με περισσότερα από ένα σύμβολα, ήταν κεφαλαία και το Φρυγικό κείμενο κατά κύριο λόγο γραφόταν από αριστερά προς τα δεξιά αν και περίπου ένα έκτο των κειμένων που έχουν βρεθεί παρουσιάζει ένα προσανατολισμο΄από δεξιά προς αριστερά, με τις επιγραφές πολλαπλών γραμμών σε Βουστροφηδόν μορφή (εναλλασσόμενες γραμμές με αντίστροφο προσανατολισμό). Οι λέξεις μπορούσαν να διαχωρίζονται με ενδιάμεσα διαστήματα επίσης.
Προέρχεται από το Φοινικικό αλφάβητο που έφθασε στη χώρα της Φρυγίας μέσω των Συρο-Χιττιτικών πολιτειών που εμφανίστηκαν στην νοτιοανατολική Ανατολία περίπου την ίδια εποχή που το ίδιο το Φρυγικό βασίλειο αναδύθηκε στην κεντροδυτική περιοχή της ακολουθώντας την κατάρρευση της Χιττιτικής αυτοκρατορίας στα τέλη του 13ου με αρχές του 12ου αιώνα π.Χ.
Μάλιστα, τα Λεσβιακά Αιολικά αλφάβητα (αργότερα αποκαλούμενα ως πρώιμα Ελληνικά) που εμφανίζονται προς τα μέσα του όγδοου αιώνα π.Χ. είναι σχεδόν πανομοιότυπα με το Φρυγικό και αναδύθηκαν στη Λέσβο, εξού και το όνομα, η οποία ενδεχομένως να ήταν υπό Φρυγική κυριαρχία αλλά σίγουρα κάτω από έντονη επηροή από αυτούς όπως η κουλτούρα του νησιού υποδεικνύει την εποχή εκείνη.
Μεταξύ ενός αριθμού από αρχαίους συγγραφείς, ο Πλάτων παρατηρεί στο διάλογό του με τίτλο ‘Κρατύλος’ ότι πολλές Φρυγικές λέξεις είναι σχεδόν πανομοιότυτες ή πολύ όμοιες με τις ελληνικές όταν η Φρυγική γλώσσα είναι κατά πολύ παλαιότερη, συνεπώς η προέλευση αυτών είναι προφανής.
Μερικές ανάμεσα σε πολλές ενδιαφέρουσες (κυρίως Παλαιές) Φρυγικές λέξεις είναι:
ΑΔΙΚΕΣΕΙ (‘αντικέσε(ι)’) που σημαίνει ‘αδικία’ – ΑΔΙΚΙΑ στα Ελληνικά
ΑΓΚΥΡΑ (‘αγκκούρα’ ή ‘ανκούρα’) που σημαίνει ‘καταφύγιο ή άγκυρα’ – ΑΓΚΥΡΑ στα Ελληνικά
ΑΝΑΡ (”αναρ’) που σημαίνει ‘άνδρας’ – ΑΝΗΡ στα Ελληνικά
ΑΥΤΟΣ (‘autos’) meaning ‘he’ (older form ΑϝΤΟΣ) – ΑΥΤΟΣ in Hellenic
ΒΑΛΗΝ (‘μπαλέ(ε)ν’) που σημαίνει ‘βασιλιάς’ – ΒΑΛΗΣ (μοντέρνο ΒΑΛΕΣ) στα ελληνικά (κύριο χαρτί σε χαρτοπαίγνια)
ΔΕΩΣ(2) (‘ντέους’) που σημαίνει ‘θεός’ – ΔΕΥΣ στα Ελληνικά
ΔΙΚΕ (‘ντίκε’) που σημαίνει ‘δικαιοσύνη’ – ΔΙΚΗ (δικαστική διαδικασία) στα Ελληνικά
ΔΙΟΥΝΣΙΝ (‘ντιοούνσιν’) που σημαίνει ‘Διόνυσος’(3) – ΔΙΟΝΥΣΟΣ στα Ελληνικά
ΕΙΛΙΚΡΙΝΗ (‘ε(ι)λικρινέ(ε)’) που σημαίνει ‘αγνός’ – ΕΙΛΙΚΡΙΝΗΣ (τίμιος) στα Ελληνικά
EKATAIA (‘εκατάια’) που σημαίνει ‘ανήκει στην Εκάτη’ – ΕΚΑΤΑΙΟΣ στα Ελληνικά
ΕΚΕΙ (‘εκέ(ι)’) που σημαίνει ‘εκεί’ – ΕΚΕΙ στα Ελληνικά
ΕΛΕΓΟΣ (‘ελεγκος’) που σημαίνει ‘ποίημα/τραγούδι θρήνου’ – ΕΛΕΓΕΙΑ στα Ελληνικά
KE (‘κε’) που σημαίνει ‘και’ – ΚΑΙ στα Ελληνικά
ΚΑΡΠΥΣ (‘καρπους’) που σημαίνει ‘φρούτο, αποτέλεσμα’ – ΚΑΡΠΟΣ στα Ελληνικά
ΚΥΝΕΣ (‘κουνες’) που σημαίνει ‘σκύλοι’ – ΚΥΝΕΣ στα Ελληνικά
ΜΑ ΖΕΥΣ (‘Μα Ζντέους’) που σημαίνει ‘Μα (θεότητα) Θεία/Παντοδύναμη’ – ΖΕΥΣ (δεύτερη λέξη) στα Ελληνικά
MHN (‘μεν’) που σημαίνει ‘μήνας’ – ΜΗΝ στα Ελληνικά
ΞΕΥΝ (‘ξεουν’) που σημαίνει ‘ξένοι’ (πολύ πιθανώς ‘ΞΕΝΟΣ’ στον ενικό) – ΞΕΝΟΣ/ΞΕΙΝΟΣ στα Ελληνικά (ενικός)
ΠΑΝΤΑ (‘πάντα’) που σημαίνει ‘όλα’ – ΠΑΝΤΑ στα Ελληνικά
ΠΑΤΗΡ (‘πατέρ’) που σημαίνει ‘πατέρας’ – ΠΑΤΗΡ στα Ελληνικά
ΠΕΝΘΕΡΟ/Ω (‘πεντερό/ού’) που σημαίνει ‘πεθερός’ – ΠΕΝΘΕΡΟΣ στα Ελληνικά
ΠΟΔΑΣ (‘ποντας’) που σημαίνει ‘πόδια’ – ΠΟΔΑ (αιτιατική ενικού) στα Ελληνικά
ΠΥΡ (‘πουρ’) που σημαίνει ‘φωτιά’ – ΠΥΡ στα Ελληνικά
ΤΑΠΗΣ (‘ταπές’) που σημαίνει ‘χαλί’ – ΤΑΠΗΣ (ταπές) στα Ελληνικά
ΥΔΩΡ (‘ουντούρ’) που σημαίνει ΄νερό’ – ΥΔΩΡ στα Ελληνικά
Μερικά ενδιαφέροντα σημεία στην προφορά συγκεκριμένων γραμμάτων:
Α, μπορούσε να προφέρεται τόσο ως βραχύ όσο και ως μακρό ‘a:.’
Β, είναι ιδιαίτερα αξιοπερίεργο ότι στην περίπτωση της λέξης ‘ΒΕΔΥ’ (νερό) προφέρεται ως ‘w’ με αποτέλεσμα αυτή να αποδίδεται φωνητικά ως ‘γ(ου)έντου(;).’
Ωστόσο, αισθάνομαι ότι το σύμβολο ‘8’ πιθανότατα δεν προφερόταν ως ‘μπι’ (όπως εμφανίζεται στον πίνακα) αλλά μάλλον ως ‘φ’ κρίνοντας ιδιαίτερα από την χρήση του σε μερικούς άλλους λαούς όπως οι γείτονες Λυδοί, που το μοιράζονταν.
Δ, η παραλλαγή ‘Λ’ που εμφανίζεται ακριβώς δίπλα είναι πανομοιότυπη με το ‘Λ,’ ένα γράμμα στα ελληνικά αλφάβητα που φέρει το Λυδικό όνομα ‘λάμπντα’ και προφανή καταγωγή με ήχο ‘λ.’ Προφανώς ένα επιπλέον σφάλμα στον παρουσιαζόμενο πίνακα.
E, αποδιδόταν ως βραχύ ‘ε’ με την παραλλαγή του δεξιά προφανώς ως μακρό.
F, το πολύ γνωστό ‘wau’ που προφερόταν όπως το Αγγλικό ‘w,’ υιοθετημένο στις ελληνικές διαλέκτους ως ‘δίγαμμα.΄
Ι, αποδιδόταν τόσο ως βραχύ όσο και ως μακρό ‘ι.’
Κ, η παραλλαγή του ως ‘𐊵’ μπορεί να προφερόταν ως ‘κς’ αντιθέτως, πιθανώς αντικαταστάθηκε με ‘Ξ’ στο νεο-Φρυγικό αλφάβητο…;
O, προφερόταν τόσο ως βραχύ όσο και ως μακρό ‘ο,’ με το δεύτερο να τείνει ως ήχος ή και να είναι ισοδύναμο προς το ‘ου,’ πριν το ‘Ω’ εισαχθεί για να αντιπροσωπεύει τον μακρό ήχο προς τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.
S, οι παραλλαγές του προς τα δεξιά μπορεί να προφέρονταν ως ‘ουρανικό (παχύ) σ,’ όπως ακριβώς στο Αγγλικό ‘show.’
𐌘, προφερόταν ως δασυνόμενο ‘π,’ σε αντίθεση με ό,τι εμφανίζεται στον πίνακα και πάλι.
Το 𐰀, αποδιδόταν φωνητικά όπως το ‘ζ’ ή ίσως ακόμη και ως ‘τσ,’ πιθανώς ανάλογα και με τη λέξη, σε μερικές Φρυγικές διαλέκτους.
Φαίνεται ότι αντικαταστάθηκε με το ‘J’ στο νεο-Φρυγικό το οποίο υποδεικνύει ότι οι Φρύγες όχι μόνο υιοθέτησαν το Ευκλείδειο αλφάβητο, το οποίο στην πραγματικότητα προέρχεται από την Ανατολία(4), και το προσάρμοσαν στη γλώσσα τους αλλά το επέκτειναν από την άποψή τους, από τη μία πλευρά, ενώ το ίδιο το νέο γράμμα πιθανώς να προφερόταν είτε ως ‘ζ’ ή ως ‘γ,’ από την άλλη.
Χ, δεν είναι ξεκάθαρο ποιο ήχο αντιπροσώπευε στο Παλαιό, μάλλον ως ‘ζ,’ αλλά αποδιδόταν ως δασυνόμενο ‘κ’ στο νεο-Φρυγικό αλφάβητο.
Ζ, προφερόταν ως ‘ζντ’ (αναπαρίστατο και από άλλα σύμβολα όπως ‘𐊁’ ή ‘Ͳ’ στο Παλαιό αλφάβητο)****.
Τελικώς, κάποια σύμφωνα μπορεί να άλλαξαν ήχο στη νεο-Φρυγική γλώσσα που ομιλούνταν μεταξύ του πρώτου και τρίτου αιώνα μ.Χ.
(1) Το αγγλικό ‘aspirated’ αποδίδεται ως ‘δασυνόμενο(ς)’ στη γλώσσα μας ενώ στην πραγματικότητα δηλώνει εκπνοή κατά την προφορά ενός γράμματος, όπως για παράδειγμα το ‘h’ στη λέξη ‘home’ (Αγγλικά) – η δάσυνση (ή παρόμοιες μορφές) υπήρχε στις περισσότερες ελληνικές διαλέκτους (αρχαιότητα) αλλά χάθηκε νωρίς στην Κοινή, γλώσσα ‘επαφής’ από την οποία προέρχεται η δική μας.
(2) Το ‘ΔΕΩΣ’ ήταν πολύ πιθανώς ‘ΔΕΥΣ’ στην Παλαιά Φρυγική πριν να ενσωματωθεί το ‘Ω.’
(3) Το ‘ΔΙΟΥΝΣΙΝ’ ήταν πολύ πιθανώς ‘ΔΙΟΝΣΙΝ’ στην Παλαιά Φρυγική.
(4) Στοιχεία δείχνουν, ωστόσο, ότι το νεο-Φρυγικό αλφάβητο μπορεί να προήλθε κατευθείαν από το Παλαιό αντιθέτως, όπως η παρουσία των ‘Η’ και ‘J’ ήδη στο δεύτερο.
(5) Το εμφανιζόμενο ως ισοδύναμο ‘Ͳ,’ μια πρώιμη μορφή του λεγόμενου ‘Σαμπί,’ μπορεί να ήταν στην πραγματικότητα ένα διαφορετικό γράμμα που να αντιστοιχούσε στο ‘σσ,’ ή ακόμη και στο ‘ττ.’ Ίσως και το περαιτέρω ισοδύναμο του ‘𐊁’ επίσης αν και μπορεί να λειτουργούσε ως δασυνόμενο ‘k’ και ένας πρόδρομος του νεο-Φρυγικού ‘X’ από αυτή την άποψη.
I was quite stunned to stumble on the word ‘saba,’ which is a sweet grape syrup made from grape must, in the English language several weeks ago.
The reason? Albeit it is formally given as an alternate of ‘sapa’ which comes from the namesake Latin word, bearing the same meaning, the word ‘saba’ appears exactly in that form and meaning even earlier than Latin and more precisely in the Phrygian language.
It shapes also the first component in the name of Phrygian king god Saba-zios (pronounced as ‘Saba-zdios’) who was the real god of wine venerated in Anatolia and over the Aegean erroneously confused with Dionysos, which is actually not a theonym (name of a god) but an epithet (title) and also Phrygian in origin at that.
And that can hardly be a coincidence. Even more so when the Latin word comes from the earlier Proto-Italic ‘sapā’ which in turn has an Indo-European root of ‘sab-‘ or ‘sap,’ suggesting an interchange of ‘b’ and ‘p.’
Studying the (Eucleidian) Hellenic alphabet again recently, it struck me for the very first time that the letter ‘Λ’ halfway through is actually named as ‘lab-da’ (λάμπ-ντα) compared to ‘lam-ða’ (λάμ-δα) in modern Greek.
The ground is that the prefix/first component ‘lab-‘ of the word is actually Lydian carrying the sense of ‘double,’ usually in symmetrical fashion – and ‘Λ’ does present two sort of ‘legs’ either side of its top in symmetrical form.
Which, in turn, spells that the Ionians on the eastern Aegean apparently didn’t have a name for the letter so incorporated it into their alphabets just as they found it.
Even though the respective Lydian letter (𐤩) isn’t quite as symmetrical(1) but still displays a brace of ‘legs’ either side of its own top. It is quite likely, at least with some words or names, to have carried the sound ‘d’ falling in line with letter ‘Δ’ nonetheless.
There has got to be said that the ‘symmetrical’ Λ actually emerges originally in the Phrygian alphabet whereas it doesn’t appear in its Lydian counterpart.
But the Lydians seem to have employed the Phrygian before they came up with their own individual script during the 7th century BC so the Ionians apparently borrowed the letter indirectly through them.
The reasoning, coming back, behind it all lies with the very intriguing word ‘ΛΑΒΡΥΣ’ (pronounced as ‘lab-rus’) meaning (symmetrical) ‘double axe,’ which is Lydian as attested by Pausanias and shares the same prefix.
Hellenes, again, apparently didn’t have a name for the symbol/weapon in their own tongues so adopted it from those it came from, the Lydians (the second component ‘-ΡΥΣ’ spelling ‘axe’ by implication).
‘ΛΑΒΡΥΣ’ may as well lie behind the name ‘ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ” (labyr-inth), pronounced as ‘laburintos,’ in sense of the ‘Hall of the Double Axes’ which comprises a substantial part of the Palace of Knossos (Crete), built in a time of a major influx by peoples from Anatolia, that features the symbol around conspicuously.
And I speculate that the ancient word ‘ΛΑΒΙΣ’ (or ‘ΛΑΒΥΣ?’), spelling ‘tongs’ in English, is also of Lydian origin and the same root while the instrument presents two arms itself for that matter.
Breaking through History 